Welcome to Veendam: tegen alle eigenaren?
Zaterdag 2 augustus reed ik drie uur naar Oost-Groningen. Voor de oefenpot tussen FC Groningen en Wrexham AFC in De Langeleegte. Een affiche boordevol voetbalverhalen. In deel 1 schreef ik over de ‘nieuwe’ Langeleegte en in deel twee over hoe ze Veendam kapot hebben gemaakt. En vandaag waarom ik naar deze wedstrijd wilde. Een club die is overgenomen door buitenlandse eigenaren speelt tegen een club waarvan supporters voor de 50+1 regel pleiten in het stadion van een club die kapot is gegaan, mede door haar eigenaren. Vandaag deel drie van Welcome to Veendam: tegen alle eigenaren?
Welcome to Wrexham
Zoals waarschijnlijk velen van jullie heb ik de serie Welcome to Wrexham gekeken. En ik zal maar meteen uit de kast komen: Ryan Reynolds en, vooral, Rob McElhenney hebben ervoor gezorgd dat ik een klein beetje ben gaan twijfelen. Want hoezeer ik, zowel emotioneel als rationeel, voorstander ben van fan ownership, Wrexham laat me aan dat principe twijfelen.
AFC Wimbledon
Veel clubs hebben ervaren hoe zeer het mis kan gaan als je de zeggenschap van je club uit handen geeft aan een, of enkele, investeerders. We kennen allemaal de situatie waar Vitesse zich nu bevindt en lazen twee weken geleden dat ook Veendam eraan onderdoor is gegaan. Misschien wel het bekendste voorbeeld is echter Wimbledon FC. De club die in 1889 werd opgericht en in 1988 de FA Cup won werd dik twintig jaar geleden overgenomen door een consortium van bedrijven, onder leiding van Pete Winkelman. Dit consortium was vanaf 1997 op zoek naar een Leagueclub uit Londen om die op te pakken en te verhuizen naar Milton Keynes, dat zo’n tachtig kilometer ten noorden van Londen ligt.
In 2002 gaf de FA toestemming voor de verhuizing van Wimbledon FC en werd AFC Wimbledon opgericht. Ondertussen werd het originele Wimbledon FC omgedoopt tot MK Dons. MK van de stad Milton Keynes en Dons vanwege de bijnaam van Wimbledon FC, the Dons. AFC Wimbledon begon op het negende niveau. Vocht een juridische strijd uit om de FA Cup uit 1988 terug te krijgen. Bouwde een stadion op de plek waar het ooit begon. En komt inmiddels uit op het derde niveau van Engeland, League One. En MK Dons? Dat speelt een divisie lager.
En zo zijn er naast AFC Wimbledon meer voorbeelden. Denk aan FC United of Manchester, in 2005 opgericht door fans van Manchester United, uit onvrede over de overname van de club door de Amerikaanse eigenaar Malcolm Glazer. Of Bury FC. Een club die in 2019 failliet ging. De Trust 1885 had de merkrechten en het stadion. Supporters richtten Bury AFC op en, na een moeizaam proces fuseerden beide. Afgelopen april promoveerde Bury FC in een volgepakt Gigg Lane van het negende naar het achste niveau van Engeland.
Sheffield Wednesday
En ook nu vechten fans van grote clubs voor het voortbestaan van hun club. Zoals Sheffield Wednesday. In 2020 kreeg de club 12 punten in mindering omdat de eigenaar niet aan de verplichtingen kon voldoen. Het gevolg? Degradatie naar League One, het derde niveau van Engeland. En het is nog steeds onrustig. De hele voorbereiding waren supporters niet welkom. Spelers dreigden met een boycot nadar ze twee maanden geen salaris kregen. Een deel van het stadion is vanwege veiligheid niet toegankelijk. Volgens de supporters is de hoofdschuldige de huidige eigenaar, Dejphon Chansiri, die de club in 2015 kocht. Weer een voorbeeld dat pleit tegen alle eigenaren en voor modellen waarbij fans het voor het zeggen hebben.
50+1 bij FC Groningen
FC Groningen, de tegenstander van Wrexham in Veendam, is een van de clubs waarbij supporters zich het meeste roeren om het Duitse 50+1 model in te voeren. Deze regel van de Duitse voetbalbond verplicht clubs dat tenminste 51 procent van de club in handen moet zijn van supporters. In 2018 werd de regel nog een keer bevestigd, toen de clubs uit de twee hoogste Duitse niveaus een motie van Sankt Pauli voor het behoud van de regel steunden. En vele van jullie kennen de protesten van twee seizoenen geleden, toen fanatieke fans van vrijwel alle clubs allemaal op hun eigen manier maar toch gezamenlijk, streden voor onder andere de 50+1 regel.
De supportersvereniging van FC Groningen is een van de supportersgroepen in Nederland die het hardste pleit voor invoering van deze regel bij hun eigen club. Al in 2018, tijdens een middag waarbij supporters met clubleiding in gesprek gingen vinden we uitspraken van de supportersvereniging die pleiten voor het 50+1 model. Tot drie weken geleden, op 1 augustus van dit jaar, pleitte de voorzitter van de supportersvereniging, voor de 50+1 regel. Dit als waarborg om, met het aantrekken van lokale investeerders, de identiteit van de club te beschermen.
AFC Wrexham
En juist Wrexham stapte in 2021 af van het fan owned model. De in 1864 opgerichte club uit het noorden van Wales speelde tot 1995 geregeld Europees voetbal namens Wales en speelde tot . In 2002 wilde een projectontwikkelaar de club uit het stadion zetten en in 2004 ging de club bijna failliet door een miljoenenschuld. Pas in 2006 werd de club gered en besliste de hoogste rechter dat de club het stadion mocht houden. In 2008 degradeerde Wrexham, na 87 jaar in de English Football League, naar het vijfde niveau van Engeland.
Na jaren in de anonimiteit stemde in 2020 van de tweeduizend leden van de Wrexham Supporters’ Trust 98,6% in met overname van de club door twee Hollywoodsterren, Rob McElhenney en Ryan Reynolds. In mij schreeuwt alles: niet doen! Totdat ik de documentaire ging kijken. Het leek beide heren niet te gaan om snel winst te maken, maar om de gemeenschap. En waar ik eerst met argwaan keek en dacht dat het vooral slimme marketing was, merkte ik aan mezelf dat ik ‘om’ was. Ik werd bijna fan.
Investeren
Zo maakten we kennis met Kerry Evans. Een vrijwilligster die een hersenbloeding net overleefde en aan een rolstoel gekluisterd is kreeg een contract aangeboden en werd voor hetzelfde werk als dat ze eerst vrijwillig deed fulltime betaald. Er werd een rolstoelteam opgericht en ze werkt nu als aanspreekpunt voor mensen met een beperking. Daarnaast versterkten ze de band tussen de club en het mijnwerkersverleden. Bijvoorbeeld door een monument ter nagedachtenis aan de 266 slachtoffers van de mijnramp in 1934 te plannen op de nieuw te bouwen Kop tribune.
Verder helpen ze de spelers met het opzetten van bedrijfjes zodat ze na hun voetbalcarrière ook een maatschappelijke carrière op kunnen bouwen. Tot nu toe heeft de club hen alleen maar geld gekost. Bloeit de stad Wrexham enorm op. En heeft de club de unieke back-to back-to back promotie voltooid waarmee de club terug is op het niveau van tientallen jaren geleden.
SWFC for Sale – Enough is Enough
En gek genoeg steunen Ryan Reynolds en Rob McElhenney supporters van clubs die strijden tegen hun eigenaar. Toen fans van Sheffield Wednesday bekend maakten dat een spandoek met de tekst ‘SWFC for Sale – Enough is Enough’ door Wrexham zou zijn verboden werd dat binnen enkele uren rechtgezet door Rob McElhenney en was het spandoek welkom.
Sterker nog. McElhenney beloofde dat de opbrengst van alle goud zwarte Wrexham shirts die werden verkocht in het weekend van de pot tegen Sheffield, naar de supporters van the Owles zouden gaan om hun acties tegen hun eigenaar te steunen. Er werden 1.500 shirts gekocht. En de Wrexham supporters lieten met spandoeken, geschreven bordjes en door het meezingen van de protestsongs vanuit het uitvak zien de strijd van the Owles te steunen.
“I don’t care about Dejphon. Wanker.
He don’t care about me. Cunt.
All I care about. Is Sheffield Wednesday”
En toch …
Maar hoe goed Ryan Reynolds en Rob McElhenney het ook doen. Ze blijven de uitzondering op de regel. Als je het eigenaarschap van je club uit handen geeft aan een of enkele alleenheersers ben je overgeheveld aan de grillen van een enkeling. Soms met een hart voor de club. Maar toch meestal met een hart voor hun eigen bankrekening. Waar de meeste Wrexham fans blij zijn dat ze hun club uit handen hebben gegeven, weten fans van Veendam wat het ook kan betekenen. De zucht naar succes bracht hen het einde van dat wat ze lief hadden. Dus ondanks de twijfel: tegen alle eigenaren!
