Vergane voetbalglorie in de hoofdstad van Litouwen
Voetbal is in Litouwen het ondergeschoven kindje, basketbal is dé sport in het nog geen drie miljoen inwoners tellende land dat qua oppervlakte ruim anderhalf keer zo groot is als Nederland.
Litouwen mocht zichzelf driemaal EuroBasket winnaars noemen en behaalde een bronzen medaille tijdens het wereldkampioenschap basketbal van 2010. De alsmaar stijgende populariteit en successen zagen in vrijwel elke stad in Litouwen een hypermoderne basketbalarena uit de grond gestampt worden in de afgelopen tien jaar, terwijl de lokale voetbalstadions steeds verder afbrokkelden.
Žalgiris stadion, 1950 – 2016
Eén van deze stadions was het historische Žalgiris stadion, vernoemd naar de Slag bij Žalgiris van 1410 in het huidige Polen tussen de Duitse Ordestaat en het Grootvorstendom Litouwen, dat in de 15e eeuw de grootste staat van Europa was. Het Žalgiris stadion was met een capaciteit van ruim 15.000 plaatsen het grootste voetbalstadion van Litouwen en de thuishaven van het nationale elftal sinds Litouwen haar onafhankelijkheid van de Sovjet-Unie in 1990. Bovendien zag het de gelijknamige voetbalclub Žalgiris derde eindigen in de Soviet Top League van 1987 en was het gastheer voor de Europese thuiswedstrijden van Žalgiris met Feyenoord en PSV in de jaren ’90.
Wie de Mindaugas brug oversteekt aan de voet van Vilnius zijn kasteelcomplex, zet een stap terug in de tijd. Een verwaarloosd flatgebouw aan de linkerkant van de weg, en het verloederde Vilnius concert- & sporthal aan de rechterkant, staan in schril contrast met het enkele honderden meters zuidelijker gelegen middeleeuwse stadscentrum. Boven de bomen achter de brutalistische evenementenhal torenen de lichtmasten van het Žalgiris stadion hoog boven haar omgeving uit, en laten je onbewust wat sneller lopen.
Mijn eerste kennismaking met het Žalgiris stadion was eind 2012. Ondanks dat er destijds tot voor kort nog gespeeld werd, lag het stadion er niet al te florissant bij. Een enorm groot verroest scorebord, een hoofdtribune die op instorten stond en met onkruid overwoekerde tribunes zorgden voor een triest aanblik. REO Vilnius was de laatste bespeler van het stadion, totdat de club opgedoekt werd, het lot dat vrijwel alle voetbalclubs in Litouwen haar voetbalhistorie ten deel viel, zo zijn er nog maar drie clubs die zich ooit kampioen van Litouwen mochten noemen en hedendaags nog steeds deel uitmaken van het Litouwse voetbal.
Op woensdag 17 augustus 2016 sta ik wederom voor de poorten van het Žalgiris stadion. Het stadion is inmiddels hermetisch afgesloten en al voor een gedeelte afgebroken, nadat het vorig jaar in handen is gekomen van een vastgoedbedrijf. Hangend aan een verroest hek van het eens zo prachtige Sovjetbouwwerk, zie ik hoe het stadion hardhandig stukje voor stukje met de grond gelijk gemaakt wordt en uiteindelijk plaats zal gaan maken voor moderne appartementen. Het regent zachtjes deze zomermiddag in Vilnius. De hemel huilt met mij mee.
Vlakbij trekken enkele stapeltjes papier mijn aandacht. Na een tijdje is een van de sloopmedewerkers dichtbij genoeg om zijn aandacht te kunnen trekken. Even later sta ik met twee vochtige aan elkaar geniete boekjes in mijn handen. Het blijken twee programmaboekjes te zijn van Europese kwalificatiewedstrijden van Litouwen tegen Italië en Kroatië in het Žalgiris stadion in 1995. Bij het bekijken van de boekjes zwijmel ik even weg bij de genoemde toeschouwersaantallen die eens dit stadion bevolkten.
De huidige stand van zaken
‘s Avonds bezoek ik de A Lyga topper tussen Žalgiris Vilnius en Trakai in het LFF stadion, het huidige nationale stadion van Litouwen, weggestopt in een vage buurt achter het treinstation van Vilnius. Het bescheiden onderkomen telt slechts 5.000 zitplaatsen. Nadat het lokale FK Vetra bankroet ging in 2010 werd het Vetra stadion door de Litouwse voetbalbond omgeturnd tot het nationale stadion. Vanwege de staat van het Žalgiris stadion aan de andere kant van de stad speelde de nationale ploeg al een tijdje haar wedstrijden in Kaunas, de tweede stad van Litouwen, maar kon het hierdoor weer terugkeren naar de hoofdstad.
De bouw van het beoogde nieuwe nationale stadion, dat plaats zou moeten bieden aan 25.000 toeschouwers, ligt al een hele tijd stil. De constructie werd gestart in 1987, maar al snel was het geld op. Tussendoor werd de bouw weer een paar keer opgepakt, maar dit duurde vaak niet langer dan een jaar. Begin dit jaar zijn de werkzaamheden wederom herstart en wordt geschat dat het stadion in 2019/2020 klaar zal zijn. Ik betwijfel het, maar we zullen het zien.
Om 18:10 klinkt het fluitsignaal voor de wedstrijd van vanavond, een opmerkelijk tijdstip, maar het feit dat de Litouwse voetbalbond afspraken heeft lopen met Aziatische wedkantoren, waarin zij grotendeels de wedstrijddagen en tijdstippen van de wedstrijden in de Litouwse competitie kunnen bepalen, verklaart een hoop. Gezien het zwakke imago van het Litouwse voetbal is geld vanuit elke hoek welkom.
Terwijl het basketbalteam van Litouwen het opneemt tegen Australië in de Olympische Spelen, nemen slechts 250 toeschouwers de moeite om de weg naar het LFF stadion te bewandelen. De 43 aanwezige ultras van Žalgiris’ Pietų-IV, de grootste georganiseerde supportersgroep van de Baltische Staten, schreeuwen hun mannen naar de overwinning in het vrijwel lege stadion in de stromende regen. Žalgiris, met ex-Spartaan Donovan Slijngard in de gelederen, is daarmee zo goed als zeker van een vierde landstitel op rij. De regen klaart tegen het einde van de wedstrijd op, maar de donkere wolken blijven hangen; het is typerend voor de huidige staat van het Litouwse voetbal.
