Hoe een vijfjarige spookclub de Russische beker won en verdween

Spookclub FK Tosno bestaat vijf jaar als het in 2018 de Russische beker wint. Nooit zal de club een wedstrijd in eigen huis spelen, net zoals hij nooit Europa in zal gaan. Tosno wordt direct na het winnen van de beker opgeheven. 

In de serie Russische Roulette nemen we je mee naar de verdwenen profclubs in Rusland. De ene na de andere voetbalclub is hier in de afgelopen jaren omgevallen wegens financiële wanorde. Die instabiliteit wordt met name veroorzaakt door afhakende geldschieters of een regionale overheid die besluit geen budget meer beschikbaar te stellen aan de lokale trots. Afgekapte historie, enorme stadions en supporters met een gebroken hart blijven over. Ook komen we uit de grond gestampte voetbalclubs tegen, die binnen de kortste keren weer met het grootste gemak worden opgeheven. Betreed een dystopische voetbalwereld waar gespeeld wordt met voetbalclubs alsof het Russische Roulette is.

Russisch bekerwinnaar in 2018 (bron, foto afkomstig van VKontakte Tosno)

Tosno: de uitverkorende

In 2012 speelt er bij de bestuurslaag van oblast (regio) Leningrad het idee om een nieuwe profclub op te richten. Naast grootmacht Zenit Sint-Petersburg in de zetel van de oblast moet het voetbal meer gaan leven in de omliggende steden en dorpen, Vladimir Poetin zou zelfs hebben gezegd dat het niet langer kan dat zo’n enorm gebied geen andere voetbalclub heeft. Bij het zoeken naar steun komt de overheid uit bij de Fort Group, een prestigieus bouwbedrijf van Maxim Levchenko. Gelegen op een uur rijden vanaf miljoenenstad Sint-Petersburg, kiest men het kleine Tosno als de uitverkorene. Een dorp met zo’n dertigduizend inwoners in het Tosnensky-district – waar nog nooit profvoetbal is gespeeld – mag gaan dromen van Russisch topvoetbal. 

FK Tosno krijgt in de zomer van 2013 een licentie om te starten in PFL West, de derde divisie van Rusland. Gelijk wordt er een karrenvracht aan spelers binnengehaald en doet de club er alles aan om te promoveren met het geld van Levchenko. Daarin verslijt Tosno vier hoofdtrainers binnen één seizoen, maar wordt het team wel kampioen. Door een conflict met de laatste trainer staat bij het binnenhalen van de titel verdediger Viatcheslav Matyushenko voor de groep als speler-coach. Het seizoen erna maakt Tosno het echter nog bonter door in totaal vijf hoofdcoaches binnen één jaar aan te stellen. Verliezen is simpelweg onacceptabel. Bij elke nederlaag raast een woedende Levchenko naar de kluis om geld te halen voor een volgende ontslag. Schijnbaar mét succes, want Tosno promoveert vier jaar na de oprichting naar het hoogste niveau.

Door de bomen op het embleem is de bijnaam van Tosno ”de Boswachters”, Bron: Futbolgrad

Spookclub

Hoe de inwoners van Tosno het succes beleven? Ze merken er helemaal niets van. FK Tosno speelt namelijk niet in Tosno zelf. Sterker nog, dat zal de club ook nooit doen. Het is een spookclub in eigen huis. De eerste drie seizoenen wisselen de Boswachters af tussen het oude jeugdcomplex van Zenit en een klein stadion in Tichvin, op 200 kilometer rijden. Hierna speelt Tosno een geheel seizoen in de stad Veliki Novgorod, dat ironisch genoeg niet eens in de eigen provincie Leningrad ligt. Geldschieter Levchenko verantwoordt dat het bouwen van een stadion in Tosno nooit winstgevend zou zijn. Er wordt bewust ervoor gekozen om te spelen in andere steden. 

In het seizoen 2017/2018 neemt een club zonder geschiedenis, supporters en eigen stadion het op tegen topploegen als Zenit Sint-Petersburg, Krasnodar, Spartak, CSKA en Dinamo Moskou. Dat doet Tosno in het oude Petrovski Stadion van Zenit, een machtig mooi stadion op een eiland met een capaciteit van liefst 20.985 supporters. Het zijn vooral aanhangers van Zenit die komen kijken naar Tosno; het stadion komt niet eens voor de helft vol. Net zoals hoe het bestuur in de beginjaren omging met het komen en gaan van hoofdtrainers, vervangt het in de zomer van 2017 de hele selectie. Twintig spelers vertrekken, vijfentwintig komen ervoor terug. Niet geheel verrassend zorgt deze schokbeweging ervoor dat Tosno tegen degradatie strijdt. 

Het Petrovsky Stadion in Sint-Petersburg, de vierde ’thuishaven’ van Tosno (bron)

Supporters van Tosno (bron)

Het geld is op

Halverwege het seizoen voelt de spelersgroep zich genoodzaakt aan de bel te trekken. De selectie krijgt al maanden geen salaris meer. Door de verkoop van aanvalsleiders Anton Zabolotny en Evgeny Markov ontvangt Tosno in de winter 3,5 miljoen euro en dit zou deels de salarissen dekken. Echter ziet de spelersgroep geen stuiver. Ze schrijven een gezamenlijke brief aan het bestuur met het verzoek de schuld terug te betalen. De selectie weigert dan ook op het laatste moment een vriendschappelijke wedstrijd te spelen. Op VKontakte (het Russische Facebook) plaatst Tosno vervolgens een cryptisch bericht met een fragment uit Het Zwanenmeer.

De oorzaak van de salarisachterstand? Een harde, zakelijke beslissing. Geldschieter Fort Group is al sinds november gestopt met de financiering van het team. Maxim Levchenko zegt niet mee te kunnen met het grote geld in de hoogste divisie en ziet af om nog verder geld uit te geven aan de club. Vervolgens probeert oblast Leningrad andere grote bedrijven in de regio te overtuigen om verantwoordelijkheid te pakken, maar dit loopt uit op slechts twee advertentiecontracten. Niet genoeg om Tosno te redden.

Bekerstunt & Poetin

Hoewel Tosno in de competitie afstevent op een degradatie, weet de club geweldig te stunten in het nationale bekertoernooi. Na een relatief makkelijke route door achtereenvolgens Tyumen, Tom Tomsk en Luch Vladivostok te verslaan, wordt Spartak Moskou na penalty’s uit het toernooi gekegeld. Tosno gaat naar de finale en mag op 9 mei 2018 aantreden tegen Avangard Kursk, nota bene een tweededivisionist. Het team weet de bekerfinale uiteindelijk met 2-1 te winnen en bereikt daarmee als vijfjarige club het ondenkbare: de Russische beker winnen én toegang tot de Europa League.

Feestvreugde na de ongelofelijke bekerstunt (bron)

Zover zal het alleen nooit komen. Tosno degradeert naar de tweede divisie en al snel sluit de FIFA een Europese deelname uit door salarisachterstand en ontbrekende documenten. Wanneer bekend wordt gemaakt dat Tosno ook geen startlicentie voor de tweede divisie krijgt, stelt de selectie opnieuw een brief op. Ditmaal schrijft men Vladimir Poetin aan om de financiële situatie op te lossen, maar zonder effect. Het doek valt die zomer dan ook definitief. De hele selectie vertrekt, net zoals Levchenko en het voltallige bestuur. Nooit zal Tosno een wedstrijd in eigen dorp spelen. Wel werd de Russische beker gewonnen. Maar voor wie eigenlijk? Niet voor de inwoners van Tosno.  

Maxim Levchenko van de Fort-Group, laat via Facebook weten dat Tosno niet meer is (bron)

Opmerkelijk genoeg weet oblast Leningrad die zomer wél tot een ander akkoord te komen. In 2018 richt miljardair Andrei Molchanov FC Leningradets op bij de begrafenis van FK Tosno. De vicieuze cirkel gaat weer van start. Anno 2024 speelt Leningradets in de tweede divisie en is de thuishaven het Petrovsky Stadion in Sint-Petersburg. Komt dit bekend voor? Leningrad speelt Russische Roulette.

FK Tosno voetbalt momenteel op amateurniveau. De miljoenenschuld is deels afgelost door Roman Abramovich, laat Vyacheslav Matyushenko weten in 2023 (Bron en Foto)

Zenit Sint-Petersburg pakt thuis uit tegen de spookclub (bron)