Feyenoord lijdt aan chronisch wishful thinking
Verbijsterend. Misschien is krankzinnig nog wel een beter woord. Afgelopen week werd in Rotterdam-Zuid met veel tam tam bekend gemaakt dat Feyenoord akkoord is gegaan met de businesscase voor het nieuwe stadion aan de Maas. Hoewel de inhoud voor sommige mensen wat ingewikkeld kan zijn, zal zelfs een leek al snel de conclusie trekken dat er nogal wat aan mankeert. De club laat zich piepelen door op prestige beluste individuen op diverse fronten die lijden aan chronisch wishful thinking.
Zonder ook nog maar één letter inhoud gelezen te hebben, moeten er al grote vraagtekens gezet worden bij de businesscase. De duurbetaalde consultants van financieel adviesbureau Deloitte durfden al geen conclusie te verbinden aan de haalbaarheid van de businesscase als ook de samenstelling van de financiering van het plan. Dit zijn de twee meest cruciale (!) voorwaarden. Alleen daarom al zouden alle seinen op rood moeten springen. Wanneer je naar de inhoud kijkt, begrijp je ook waarom.
Uitgangspunt nieuwe stadion
In Rotterdam-Zuid wil men het gat met Ajax en PSV gaan verkleinen, structureler meespelen om de prijzen. Een nieuw stadion moet invulling geven aan die ambitie. Feyenoord zal geen eigenaar worden van het nieuwe stadion. De club krijgt een zogeheten “performance fee”. Deze vergoeding zal het spelersbudget van de Rotterdammers vormgeven.
Momenteel heeft Feyenoord € 17,5M aan spelersbudget. Met het nieuwe stadion moet dat budget groeien naar € 25,4M per seizoen. Dat zou dan gerealiseerd moeten worden vanaf het seizoen 2025 – 2026, wanneer het nieuwe stadion in gebruik genomen kan worden. Ter vergelijking, in 2017 hadden zowel PSV als Ajax al een spelersbudget van rond de € 25M. Echter beide clubs zitten allesbehalve stil. Ajax zit inmiddels op € 76M voor spelers en trainersstaf.
Realisme ver te zoeken
Allereerst moet je jezelf afvragen waarom je in godsnaam een stadion van minimaal € 440M gaat bouwen voor slechts € 7,5 – 8M extra spelersbudget? En dat is een resultaat in het meest gunstige scenario. En laat dat scenario nou dusdanig zijn, dat je niets anders kan concluderen dan dat het realisme heel ver te zoeken is. Bij de duurbetaalde beleidsmakers mag je toch verwachten dat er een greintje gezond verstand te vinden is. De prestigezucht en doorgeslagen fantasie lijken echter elke redelijkheid weggeslagen te hebben.
Adviesbureau Hypercube, expert in stadionexploitatie, had al eerder opgetekend in het Arminius debat dat een spelersbudget van meer dan € 30M minimaal nodig was om Ajax en PSV bij te houden. Daar is in de nieuwe businesscase dus totaal geen sprake van en het stadion staat er nog lang niet. Wanneer je echter alle feiten op een rij zet, dan is voor Feyenoord geen vooruitgang maar zelfs achteruitgang met een nieuw stadion een veel realistischer scenario.
Haalbaarheid businesscase
Zoals gezegd, de specialisten van Deloitte wilden geen conclusie verbinden aan de haalbaarheid van de businesscase en de financiering. Dat zegt wel wat. Aan welke voorwaarden moet Feyenoord dan voldoen om die € 25,4M per jaar te ontvangen? Allereerst moet de club 24 thuiswedstrijden spelen voor gemiddeld 50.000 toeschouwers exclusief de zakelijke bezoekers en aandeelhouders. Dat is een kleine 59.000 in totaal per wedstrijd. Ter vergelijking, Real Madrid behaalde voor Corona dat gemiddelde per wedstrijd als mondiale topclub en kampt met duizenden lege stoelen per wedstrijd.
Die 24 thuiswedstrijden zijn inclusief Europees en bekervoetbal. Dat betekent dat Feyenoord structureel de groepsfase van een Europees toernooi moet halen. In de periode 2010 – 2020 lukte het de stadionclub slechts vier keer en ook voor komend seizoen is het nog maar afwachten of Feyenoord Europa in gaat na de blamage in Den Haag. Daarnaast zijn veel van de Europese en bekerwedstrijden verre van uitverkocht, tenzij echt een aansprekende tegenstander op het affiche staat.
Feyenoord heeft géén wachtlijst met duizenden supporters voor een seizoenkaart. Sterker nog, het aantal seizoenkaarthouders nam afgelopen jaar zelfs af. Ook zakelijk staan de bedrijven niet in de rij, getuige het feit ook dat de financiering voor het nieuwe stadion al jaren niet rondkomt (nu nog € 140M te kort aldus Deloitte). In de Eredivisie komt het gemiddelde aantal supporters over de afgelopen 10 seizoenen op 45.000. Waar komen die extra 14.000 supporters per wedstrijd ineens vandaan dan in het nieuwe stadion?
En als dat nog niet alles is, moet het stadion ook nog eens 150.000 betalende rondleidingen op jaarbasis trekken. Dat zijn ruim 400 personen per dag op iedere dag van het jaar. Kortom, het stadion inclusief voetbalclub moeten wel van wereldallure zijn wil je dergelijk cijfers kunnen halen. Dat is in Rotterdam al sinds de jaren 70 niet meer het geval.
Worstcasescenario
Het is veel reëler te denken dat die ambitieuze cijfers verre van haalbaar zijn. Wanneer dat in de praktijk dan ook niet haalbaar blijkt te zijn, zal Feyenoord heel snel terugzakken naar een performance fee van…jawel € 18 M. Zo ongeveer het spelersbudget waar de club nu ook op zit. Maar met de nodige inflatiecorrecties de komende jaren zal die € 18M tegen die tijd veel minder waard zijn.
Maar zelfs die € 18M performance fee is niet meer gegarandeerd. En dat terwijl men de afgelopen jaren vanuit de club in media gilden dat die € 25,4M minimaal gegarandeerd moest zijn. Hoe zit dat dan? Om een performance fee van € 18M te halen, moet Feyenoord in het nieuwe stadion voor gemiddeld een kleine 50.000 supporters (inclusief zakelijke stoelen en aandeelhouders) spelen. Dat zijn nog altijd 5.000 meer betalende supporters dan je huidige situatie (!!). En daar ga je dan bijna een half miljard voor investeren. Snap jij het nog?
Succes in sportief beleid
Nou ja investeren. Feyenoord heeft zelf geen rooie rotcent om te besteden. Laat staan dat ze geld in het stadion investeren. Toch denkt de club juist nog meer inkomsten te kunnen genereren uit o.a. Europese premies en transfers. Maar dat zijn aspecten waar je helemaal geen nieuw stadion voor nodig hebt. Dat is gewoon kwaliteit leveren in je beleidsvoering. En laat de stadionclub al decennialang uitblinken in wanbeleid. Succes is incidenteel, de term “tussenjaar” is gemeengoed geworden.
Het gat met Ajax, PSV en ook AZ heeft in de basis helemaal niets van doen met stadionexploitatie. PSV en AZ hebben (veel) kleinere stadions en presteren financieel plus sportief veel beter. Dat Ajax nu zo veel poen heeft, komt louter door structureel Europees voetbal (Champions League) en lucratief transferbeleid. Voor PSV en AZ geldt dat eveneens, al is dat in iets mindere mate. Sportief presteren vergroot je aanzien op de markt. Sportieve prestaties krijg je vanuit een topsportklimaat, met een duidelijk plan voor de doorstroom van talentvolle jeugd in combinatie met een sterke scouting. En laat het daar bij Feyenoord nou al jaren aan ontbreken.
Illustratief is wel het overzicht met transferopbrengsten over de afgelopen 10 jaar. Ajax harkte bijna € 179M binnen. AZ bijna € 80M. SC Heerenveen € 50M. En in Rotterdam? Daar leden ze een verlies van € 6,5M op hun transfers. Veel spelers worden in De Kuip afgeschreven, maar renderen elders fantastisch. Hoe kan dat toch? Renato Tapia wandelde gratis de deur uit en gaat nu voor naar verluid € 20M een stap naar een Europese topclub maken. Slechts een van de vele voorbeelden.
Draagvlak
Eén van de speerpunten die al jarenlang tot de stadionplannen behoort is draagvlak. Dat moet in voldoende mate aanwezig zijn binnen de achterban van de club. En wie de stadionsoap al een tijdje volgt zal het met mij eens zijn dat het nogal schort aan draagvlak. In februari stapten zelfs een groep supporters naar de Raad van State. Dit na het inwinnen van juridisch advies. Ook daar wordt de fragiele businesscase voor het nieuwe stadion als onderdeel van de gebiedsontwikkeling aan de kaak gesteld.
Voorstanders van het nieuwe stadion doen de weerstand af als sentiment. Tegenstanders willen De Kuip niet verlaten. Hoewel het Feyenoordstadion door vriend en vijand geliefd is, gaat het om wat het beste is voor de club. Onverantwoord risico’s nemen wat het voorbestaan van de club ernstig in gevaar brengt hoort daar zeker niet bij. Met tegenvallende resultaten is de gepresenteerde businesscase namelijk de strop om de nek van de stadionclub.
Daarnaast leent De Kuip zich uitstekend voor de toekomstplannen van Feyenoord tegen veel minder risico. Buiten dat er op sportief en scouting beleid nog enorme winst te boeken valt, is dat minstens het geval op commercieel gebied. De exploitatie van de huidige Kuip laat al jaren te wensen over. Daar is al absolute winst te behalen, laat staan als je het stadion een flinke upgrade geeft.
Helaas is de drang naar het realiseren van een luchtkasteel nog altijd de tunnelvisie van een enkeling. Het is te hopen dat zij toch nog ergens dat beetje gezonde verstand terugvinden en tot inkeer komen. De stap van wishful thinking naar bescheiden realisme is na afgelopen week hoogstnoodzakelijk.