Vier Minuten Meister
Gisteren was het exact 12 jaar geleden: de meest dramatische ontknoping van de Duitse Bundesliga ooit. Hieronder het ooggetuigenverslag vanuit het sidderende Parkstadion, één van de veertig groundhopping-anekdotes in mijn boek Confetti, Bier en Staanplaatsen
Vier Minuten Meister
19 mei 2001. Die datum stond al maanden op mijn netvlies. Nooit had ik kunnen denken dat deze dag de meest dramatische zou worden in mijn leven als groundhopper.
Al in augustus 2000, vlak nadat het nieuwe competitie-schema bekend was geworden, had ik per brief twee staanplaatsen in de Nordkurve besteld voor de wedstrijd op laatste speeldag in de Bundesliga, tussen FC Schalke 04 en Spiel-vereinigung Unterhaching. Het was niet meteen een droomaffiche, maar het was het laatste duel van Schalke in het oude Parkstadion, waarna de club uit Gelsenkirchen zijn intrek zou nemen in de hypermoderne Arena auf Schalke die 300 meter noordwaarts uit de grond gestampt werd. Aangezien ik als voetbalromanticus het niet zo op die nieuwe betonbakken heb, en ik gek ben op dramatiek en nostalgie, kon ik dit afscheidsfeestje natuurlijk niet aan mij voorbij laten gaan. Ik was de voorafgaande jaren al een keer of twaalf te gast geweest bij de Knappen en was echt betoverd door deze vereniging en haar trouwe aanhang. Nimmer vergeet ik de weergaloze atmosfeer tijdens de buitengewoon beladen Westfalenderby tegen Borussia Dortmund, en de drie UEFA-Cupwedstrijden die ik hier heb mogen bijwonen. In die ambiance was FC Schalke 04 absoluut onoverwinnelijk.
De grauwe hard werkende arbeiders uit de Ruhrpott, die heel het leven in het teken stellen van hun club, maken er op zo’n wedstrijddag een waar voetbalfeest van. In dit desolate industrielandschap is de voetbalbeleving ongekend: al uren voor de wedstrijd lopen de fans te zingen rond het stadion en reeds twee uur voor aanvang vloeien de staanplaatsen vol. De vele vlaggen, sjaaltjes en clubliederen maken het elke keer weer bijzonder hier getuige van te zijn. Tijdens de wedstrijd is de aanhang buitengewoon fanatiek, de ontlading na een doelpunt ongeëvenaard en de gedisciplineerde gelatenheid is na een nederlaag al even opmerkelijk. Iedereen doet mee, van fabrieksarbeider tot directeur, allen getooid in de blauwwitte clubkleuren. Er is hier geen verschil. Kenmerkend daarvoor is dat de hoofdtribune niet Haupttribüne heet, maar gewoon Tribüne. Om het respect voor de supporters als twaalfde man te onderstrepen, nam trainer Huub Stevens zijn selectie elk jaar een keer mee naar de kolenmijnen om te laten zien in welke moeilijke omstandigheden hun aanhangers werken en leven.
Het Parkstadion was nog niet eens zo oud. Het werd gebouwd voor het WK in 1974, en destijds waren alle stadions multifunctioneel van opzet, dat wil zeggen met sintelbaan, zodat ze voor meer dan alleen voetbalwedstrijden dienst konden doen. Vaak is dat storend bij het volgen van de wedstrijd en doet het afbreuk aan de sfeer. Maar niet hier in Gelsenkirchen. Het bijzondere was dat je het stadion binnen kwam boven de tribunes. Het lag dus in kuil. Buitenom was het één grote braderie van bier- en braadworsttenten en kraampjes met fanartikelen. De supporters van uit- én thuisploeg flaneerden voor de partij zo boven het stadion langs. Je had dus steeds contact met het veld en je kon vanaf de bierkraam prima volgen wat er in het bastion gebeurde. De markante, ambitieuze en immer sigaarrokende voorzitter Rudi Assauer moest en zou echter een nieuwe arena neerzetten, met overdekte tribunes voor de fans, maar vooral met businessloges en andere bobo-faciliteiten, om zo mee te kunnen blijven doen met de top in Duitsland.
Het seizoen 2000/2001 was verrassend genoeg bijzonder succesvol voor de Königsblauen. In voorgaande seizoenen draaide FC Schalke 04 al wel weer mee in de subtop, en in 1997 hadden ze zelfs de UEFA-Cup gewonnen, het laatste gevierde landskampioenschap dateerde echter alweer uit 1958. Maar nu was Schalke in december ineens Herbstmeister, op de voet gevolgd door FC Bayern München, de meest gehate én geliefde club van Duitsland. Zo kon het gebeuren dat op de laatste speeldag de kampioensstrijd nog volledig open lag. Dat had ik negen maanden eerder toen ik die staanplaatsen à 12 mark bestelde, natuurlijk nooit durven dromen. Helaas had Schalke de week ervoor in Stuttgart in de laatste minuut twee kostbare punten verspeeld, waardoor Bayern met drie punten voorsprong, maar met een veel slechter doelsaldo, aan de laatste speelronde begon. De grote wens van de Schalke-fans was dus dat FC Bayern uit bij de Hamburger SV zou verliezen en FC Schalke 04 thuis zou winnen van de nog tegen degradatie vechtende ploeg uit Unterhaching.
De Duitse pers had er de laatste weken al schreeuwend veel aandacht aan besteed. Onderweg naar Gelsenkirchen kocht ik een paar kranten. Die kopten met: “Das groβe Meister Finale, Erleben wir heute das königsblaue Wunder?” Rond 12.30 uur liepen mijn vader en ik al langs de hekken van het stadion. Het was een heerlijke, zonnige dag en een trui was dus niet nodig, al dacht mijn vader daar anders over… Eenmaal binnen namen we twee biertjes en zochten een mooie plek in Block 1, schuin achter het doel aan de Nordkurve. Vanuit dit vak had ik al vaker prachtige fanfoto’s gemaakt en had ik een prima overzicht over de rest van de staantribune, daar waar de zware aanhang van Schalke is gehuisvest. Vanaf een uur voor aanvang vonden er allerlei festiviteiten plaats in het kader van het afscheid van het Parkstadion. Vanwege de spanning om het kampioenschap was dat bijna naar de achtergrond geraakt. Praalwagens van fanclubs reden over de sintelbaan en parachutisten landden op de middenstip. De spelersopkomst was een adembenemend schouwspel: voor de laatste keer kwamen de matadoren via de beroemde roltrap naar beneden het veld op. Het clublied Blau und Weiβ klonk als altijd, krakend door de speakers. Ik kende de tekst uit mijn hoofd en zong opgewonden mee. Een prachtige choreografie van blauwe en witte vellen papier bedekte de tribunes, en duizenden sjaaltjes en vlaggen zwaaiden door de lucht. Ik kreeg kippenvel, tranen in mijn ogen en mijn hart klopte in mijn keel. Wat een spanning in deze grandioze entourage! De laatste jaren konden er nog 62.100 toeschouwers in het Parkstadion, maar voor deze speciale gelegenheid waren er 65.000 toegelaten. Je voelde dat dit een bijzondere dag zou worden.
De Traditionsverein uit het Ruhrgebiet begon zenuwachtig aan het treffen. Na drie minuten stond de staartploeg uit de voorstad van München al op 0-1 en nog voordat er een half uur was gespeeld, lag de 0-2 er ook al in. Marco van Hoogdalem ging opzichtig in de fout, waardoor de Spielvereinigung weer mocht hopen ook volgend seizoen in de elite-klasse te mogen uitkomen. Vlak voor de rust maakte Van Kerckhoven echter de Anschlußtreffer en in dezelfde minuut scoorde Asamoah de 2-2, waardoor de spanning weer helemaal terug was. In Hamburg stond het bij rust nog 0-0. In de tweede helft werd Schalke steeds sterker. Er heerste een magnifieke stemming in het Parkstadion. Het fanlied Steht auf wenn ihr Schalker seid, werd menigmaal ten gehore gebracht, waarbij alle aanhangers op de zittribunes braaf opstonden en meezongen. Het mocht echter niet baten: als een duveltje uit een doosje zette Unterhaching in de zeventigste minuut de stand op 2-3. Enfant terrible Jörg Böhme kreeg het vervolgens gelukkig op zijn heupen en draaide binnen vier minuten na deze mokerslag de stand om naar 3-3 en 4-3. In de laatste minuut scoorde Ebbe Sand zelfs nog de 5-3 en was de overwinning toch nog een feit. In Hamburg was het nog altijd gelijk.
Tijdens de gehele wedstrijd stonden de supporters om ons heen met radiootjes aan het oor, om te horen hoe de stand bij HSV – Bayern was. Soms hoorde je geroezemoes, soms een kreet en af en toe ook Scheiβe of een andere krachtterm. In de blessuretijd van onze wedstrijd hoorden we vanuit een staanvak links achter aan de lange zijde plotseling tumult; iedereen keek elkaar vragend aan, en toen begon het ook voor ons, en achter ons, en naast mij vroeg een man met een twinkeling in zijn ogen, “ja, is het waar, ja???” Nu ik dit schrijf, krijg ik weer kippenvel, “jaaaaaa, hij zit er in!” Het kon niet waar zijn: Hamburger SV had in de laatste minuut de 1-0 gescoord! Iedereen sprong elkaar om de nek. Juichen, feesten, dansen en huilen. Dit was een heel ander gejuich dan bij een doelpunt in je eigen stadion. Dan begint iedereen tegelijk, maar nu kwam het besef bij elk op een ander ogenblik. Dat moment van bewustwording zal mij eeuwig bijblijven. Die laatste twijfel, en dan de bevestiging. Wat een moment. Inmiddels was onze wedstrijd afgelopen. De hele selectie stond te juichen op het veld. In Hamburg was het 1-0 gebleven. FC Schalke 04 was kampioen. Voor het eerst in 43 jaar. Ik kreeg een sms’je van mijn vriend Marcel die thuis de tussenstanden via teletekst had gevolgd: “Wat een scenario. Wat zullen jullie een feest hebben, gefeliciteerd.”
Wat daarna volgde laat zich maar moeilijk beschrijven, en als ik mijn fotoreportage van deze wedstrijd bekijk, krijg ik nog altijd tranen in mijn ogen. Ineens zagen we op het grote scorebord beelden van de wedstrijd in Hamburg. Eerst dacht ik nog dat het een samenvatting betrof; de duels waren immers afgelopen. Maar toen kwam het besef dat de partij Hamburger SV – FC Bayern München helemaal nog niet ten einde was. De meeste Schalke-supporters hadden er geen erg in. Ze klommen over de hekken en bestormden jubelend het veld. Aangezien het scorebord helemaal aan de overkant van het veld stond en de zon er op scheen, konden we de beelden niet goed zien, maar we zagen wel ineens een bal het doel in vliegen en Bayern-trainer Ottmar Hitzfeld juichend wegrennen. In een flits dacht ik nog aan een herhaling, maar Bayern had toch niet gescoord? Nee toch, het zou toch niet waar zijn…?!
Maar het was wél waar. Vier minuten in blessuretijd had FC Bayern München de 1-1 gescoord en dompelde daarmee het Parkstadion in diepe rouw. Niet Schalke maar Bayern was kampioen. Ook dit besef kwam bij de één veel later dan bij de ander. Waren het eerst tranen van geluk, nu waren het tranen van verdriet. Ongeloof maakte zich van ons meester en ik geef toe: ook ik hield het niet droog. Dit was niet eerlijk. Dit kon gewoon niet. Marcel vertelde me later dat de Nederlandse teletekst ook al had aangegeven dat de partij in Hamburg was afgelopen en dat FC Schalke 04 kampioen van Duitsland was geworden. Het veld in het Parkstadion was bezaaid met tienduizenden huilende fans. Sommigen vielen in elkaars armen, anderen lagen eenzaam op de grond en weer andere fans schreeuwden hun frustraties van zich af.
Twintig minuten later verschenen Huub Stevens en zijn mannen op het bordes van de hoofdtribune. Middenvelder Oude Kamphuis liet zijn tranen de vrije loop. Enkele spelers stonden verloren met een biertje in de hand te staren naar de mensenmassa, anderen probeerden zich goed te houden en applaudisseerden naar het publiek. Na de uitzinnige vreugde was het nu doodstil geworden in het Parkstadion. Ineens schreeuwde een supporter met een lange uithaal “Schaaaaalke”, een paar van zijn kameraden vulden aan “Schaaaaalke” en vervolgens steeds meer, totdat uiteindelijk het stadion nog één maal beefde op zijn grondvesten. Voor de laatste keer klonk het melancholische Königsblauer S’04 door de stadionboxen, dat traditiegetrouw direct na de wedstrijd wordt gedraaid. Langzaam stroomde het Parkstadion leeg. Voor de aller laatste keer…
Ondanks de gigantische deceptie bleef de Schalke-aanhang uitermate gedisciplineerd. Was dit bij een willekeurige club in Nederland gebeurd, dan was het stadion waarschijnlijk compleet afgebroken, maar daar was hier geen sprake van. Sommige fans waren dronken en lagen laveloos in de bosjes. Anderen dropen met betraande ogen zwijgend af naar de tramhalte. Mijn vader en ik spraken weinig onderweg naar ons hotel. We hadden nog wel de blauwe fan-sjaaltjes uit de autoramen gehangen, maar waren dusdanig onder de indruk van wat we hadden meegemaakt, dat we verder stil bleven. We logeerden in Hotel zur Linde in Schermbeck, gelegen op 30 kilometer van Gelsenkirchen, toevallig de woonplaats van sterspeler Olaf Thon. Toen we aan kwamen rijden zaten er Schalke-fans op het terras. Ze vroegen ons hoe we in godsnaam aan kaarten hadden kunnen komen, aangezien de vraag zo groot was geweest dat het stadion wel tien keer uitverkocht had kunnen zijn. We aten een schnitzel op het terras en struinden vervolgens het dorpje in. Men kende ons al; “Das sind die Schalke-Fans aus Holland”. Eigenlijk hadden we niet echt zin in uitbundigheid, maar de echte fans hadden het echec alweer gerelativeerd en namen ons mee als eregasten in het feestgedruis. Het werd een lange nacht…
De volgende dag stonden de kranten er vol van: “Schalker Tragödie, kurzes Titelfest wird zur grausamen Trauerfeier”. “So tragisch hat noch keine Mannschaft die Meisterschaft verspielt”. “Über dem Parkstadion krachte schon das Meister-Feuerwerk, doch dann gab es nur noch Tränen, Tränen, Tränen…”. “Horrorspielfilm im Nachspielzeit”. En ik wil eindigen met de legendarische opmerking van de flamboyante manager Rudi Assauer over het onrecht dat zijn club was aangedaan: “Ab heute glaub’ ich nicht mehr in dem Fuβballgott”.
Dokumentaire over die dramatische 19e mei 2001
(Het boek Confetti, Bier en Staanplaatsen is verkrijgbaar via In de Hekken)
