GroundhoppingVoetbal in Italië

Groundhoppen langs de FI-PI-LI

Italië is een walhalla voor groundhoppers. Het voetbalgekke land kent de wereld aan stadions, fanatieke supporters, en de pyro en tifo zijn er uitgevonden. De tribunes zijn krakkemikkig, de eetcultuur verfijnd en de kraampjes met fanartikelen talrijk en kleurrijk. Zelfs het catenaccio, met de gevreesde brilstand als eindscore, is al niet meer zo vanzelfsprekend.

Tel daarbij het aantrekkelijke klimaat, de hartelijke bevolking en de vele legendarische clubs, en je plan is getrokken. Het zwaartepunt van deze route ligt langs de snelweg Firenze-Pisa-Livorno, dwars door de Toscane, het prachtige hart van Italië, waar behalve ‘calcio’ zoveel te ontdekken valt aan cultuur, historie en mooie natuur. Trek er dus gerust twee weken voor uit.

Italië: Er is altijd een reden om terug te keren

Wie een voetbaltrip naar Italië voorbereidt, komt al snel tot de conclusie dat er veel meer te zien is dan dat er ruimte is in je reisprogramma. Of je nu een stedentrip boekt voor een weekend, of twee weken lang stadions en wedstrijden wilt, je moet altijd keuzes maken. Want Italië is niet alleen hét culturele centrum van Zuid-Europa, het is een waar voetbalparadijs.

Het is dan ook een behoorlijke uitdaging geweest om deze Panenka groundhoproute in elkaar te zetten. We laten clubs als Modena, Carpi, Sassuolo en Spezia links liggen. Niet omdat er niets te zien of te beleven valt, integendeel, maar gewoon omdat er nu eenmaal te veel keuze is. Wat overblijft zijn namelijk ook niet de minste plekken om je als voetbalavonturier te begeven. En zo heb je altijd een reden om nog eens terug te keren.

Voetbal als religie

Italië: dat is de lekkerste koffie, ijs, pizza, bruschetta en wijn. Dat is een staand ontbijtje in het barretje om de hoek. Dat is uren zoeken naar een parkeerplek, en luid getoeter in de straten. Italië: dat is Leonardo da Vinci, machtige ‘duomo’s’, schitterende marktpleinen, vervallen stadions en stijlvol geklede mensen. In alle historische binnensteden kun je dwalen door smalle steegjes, waar aan gepleisterde schaduwrijke panden de was hangt te drogen, en je plotseling een scooter voorbij scheurt.

Italianen zijn impulsief en theatraal. Dat zie je terug in het voetbal. Hier maakt de spits met veel misbaar en wilde armgebaren kenbaar dat hij toch echt een strafschop had verdiend. Als het moet, spreekt hij daarbij hogere machten aan. De fans laten zich gewillig meeslepen. Uit woede smijten ze hun bezittingen op het veld, uit melancholie huilen ze mee met het clublied. In Italië staat voetbal gelijk aan religie. Het clubidool wordt aanbeden als een god. Spelers en ‘tifosi’ zijn extreem bijgelovig: rituelen vóór en tijdens de wedstrijd zijn heilig voor ze.

Op de Curva

Groundhoppen is extra leuk als je tussen de ‘locals’ staat. Je bevindt je volop in de sfeer en kunt lekker meedeinen met de ultra’s. In Italië geniet een plek op de curva achter de goal dan ook mijn voorkeur. Je treft er niet alleen doorgewinterde fans, er staan ook bella donna’s, gezinnen met kinderen, en opa’s en oma’s, eenvoudigweg omdat het de goedkoopste plaatsen zijn.

Bij de meeste Italiaanse clubs wordt bovendien enthousiast gereageerd op een groepje toeristen op de curva. De fans spreken je nieuwsgierig aan of geven een schouderklopje wanneer je je best doet hun liederen mee te zingen. Wees echter wel voorzichtig met het fotograferen van de ultra’s. Dat wordt niet altijd en overal gewaardeerd.

Voorbereidingen

Nederlanders houden van plannen, want onzekerheid is niet aan ons besteed. En dus willen we, wanneer we een groundhoptrip voorbereiden, zo snel mogelijk in het bezit komen van de entreekaarten. Wil je over vier maanden naar een wedstrijd in Noorwegen? Geen probleem. Een mailtje, telefoontje of een paar muisklikken in de webshop en je ticket is geregeld. In Italië ligt dat anders; ‘piano piano’… Zij snappen niks van ons ongeduld. Stuur gerust tien mailtjes, je krijgt geen antwoord.

Voor de meeste wedstrijden zijn de tickets vaak pas vanaf twee weken voor de aftrap te bestellen. Verwacht in Italië (nog) geen online ‘ticketbox’, al zijn diverse clubs inmiddels aangesloten bij listicket.it. Via de websites word je vaak wel gewaar hoe en waar je kaartjes kan verkrijgen. Lukt het wel online, dan krijg je een print@home-ticket. Dat is geen voetbalromantiek, maar je kan wel met een gerust hart op reis. Let op, alle tickets worden op naam uitgegeven. Vergeet dus je legitimatie niet wanneer je je kaartje aan het loket koopt!

Panenka Groundhoproute

Voor deze trip starten we in het noordoostelijkste puntje van onze route, in de ham-en-kaas-stad Parma. Wie herinnert zich niet de roemruchte jaren negentig, waarin het sterrenteam uit Parma vier Europese prijzen veroverde? In Bologna kun je, nog voor de verbouwing, je laten natregenen in Stadio dall’Ara. Mijn persoonlijke favoriet is Fiorentina, de club van Batigól, Curva Fiesole en het mooiste clublied ter wereld. Uiteraard mag een bezoek aan de cultuurstad Florence, bakermat van de renaissance, niet ontbreken.

Via de beroemde snelweg A11 (Firenze-Pisa-Livorno, kortweg FI-PI-LI) rijden we naar de obscure havenstad Livorno, waar een uiterst linkse supportersscene de tribunes bevolkt. Onderweg maken we halt in Empoli, Siena en Pisa, allen op hun eigen manier een bezoekje waard. Via de kustweg A12, Autostrada Azzurra, waarbij je eigenlijk een tussenstop zou moeten inplannen in één van de charmante badplaatsen, rijden we naar onze laatste halte, Genua, voor een bezoek aan Sampdoria en het roemruchte Stadio Luigi Ferraris. Een drie uur durende terugreis naar Parma maakt onze cirkel rond.

De acht haltes op onze route: (totale reisafstand 833km)

Parma Calcio 1913

Parma is wereldberoemd om haar streekproducten. Maar de tweeduizend jaar oude stad in Emiglia Romagna is zoveel meer dan ham en kaas. Parma heeft een prachtig oud centrum, wijken met statige panden, mooie parken en tuinen.

De plaatselijke voetbalclub kent een turbulent verleden. In 1990 wordt FC Parma overgenomen door Parmalat van de vermogende familie Tanzi. Onder leiding van de onbekende coach Nevio Scala promoveert Parma naar de Serie A. Vooral thuis, in de intimiderende ambiance van het compacte Stadio Ennio Tardini, is de ploeg bijkans onverslaanbaar en behaalt het in de jaren negentig grote successen: het winnen van de Coppa Italia (3x), de Europacup-II, de Supercup en de UEFA Cup (2x). Het grootste doel van de Tanzi’s, het behalen van de ‘scudetto’, wordt echter net niet behaald (twee keer tweede op één punt achterstand).

Nadat Parmalat de (financiële) stekker eruit trekt, heeft de club tweemaal te maken gehad met een doorstart. In 2016 moet het zelfs opnieuw beginnen in de Serie D. Tegenwoordig is Parma in Chinese handen en speelt het een anonieme rol in de Serie A. De stemming op de tribunes is er niet minder om geworden. Dus koop een kaartje voor de Curva Nord en droom lekker weg bij vervlogen tijden, waarin de gouden generatie, met onder andere Gianluigi Buffon, Faustino Asprilla, Gianfranco Zola, Lilian Thuram, Fabio Cannavaro en Hernán Crespo, iedere tegenstander de stuipen op het lijf joeg.

Bologna FC 1909

Groundhoppen bij Bologna

Hoewel we in Panenka #24 uitgebreid aandacht besteedden aan Bologna FC en Stadio Renato dall’Ara, mogen club en stadion niet ontbreken tijdens deze groundhopreis. Voor romantici een must, zou ik haast zeggen.

Na een overheerlijke pizza in een veel te klein restaurantje naast het stadion, beland ik tijdens een lezersreis in het voorjaar met mijn groep op de curva. We hebben het al snel gezellig met de ‘tifosi’ om ons heen. Nog voor de wedstrijd tegen Cagliari van start gaat, zingen we hartstochtelijk hun ‘Rossoblu’-liedjes mee. Het uitzicht op de beroemde marathontoren is prachtig. Vol verwachting klopt mijn hart.

Met de aftrap begint ook de regen. Overal klappen de paraplu’s open. Waar de Italianen voorbereid zijn op slecht weer, staan de Nederlandse toeristen in hun T-shirt en korte broek. Van de wedstrijd weet ik weinig meer, des te beter hoe nat ik die avond word. Na tachtig minuten voetbal in de plensregen vallen tot overmaat van ramp de lichtmasten uit, waardoor we nog een kwartier langer mogen meeblèren met de fans. Verkleumd en nat tot op het bot verlaten we Stadio dall’Ara. Hoe erger de ontberingen, des te mooier de anekdotes. Het is supporteren zoals supporteren ooit bedoeld is. In Bologna kan het… nog wel!

ACF Fiorentina

Groundhoppen bij Fiorentina

Is het de kunststad Florence? Is het de paarse clubkleur? Is het de legendarische Gabriel Batistuta? Is het dat gare Stadio Artemio Franchi? Is het de onstuimige Curva Fiesole? Is het dat prachtige clublied? Het zal een mix zijn van al die facetten: Fiorentina is met afstand mijn favoriete club in Italië.

Bezoek eerst de historische binnenstad, met de beroemde Ponte Vecchio, voordat je naar het stadion gaat. Daarna snap je de liefde van de fans voor hun club nog beter. Fiorentina is namelijk diep geworteld in de identiteit van de stad, en dat betekent dat als het team wint, Florence wint, en in het geval van een nederlaag verliest de hele stad. Dit in tegenstelling tot steden als Rome, Milaan, Turijn en Genua, die zijn opgedeeld in twee kampen. (Zie mijn boek ‘Van Letland tot de Langeleegte’)

Hang een paars sjaaltje om je nek en zoek een plekje in de buurt van de Curva Fiesole. Al wanneer vóór de aftrap de vrolijke stokoude voetbalmars Canzone Viola door de luidsprekers schalt, ben je verkocht. Vlaggen wapperen in het rond, fans klappen op het ritme, sjaaltjes hullen het stadion in het paars, en een regen van kleurrijk vuurwerk daalt neer op de ‘tifosi’. ‘Alè Viola, Forza Fiore. Sei la più grande, la più bella, la più cara di ogni cuore.’ (Je bent de grootste, de mooiste, de liefste van ieders hart.)

Empoli FC

Groundhoppen bij Empoli

Wij rijden het prachtige Toscaanse heuvellandschap in en houden halt in Empoli. Dankzij de rijke, vruchtbare grond is Empoli uitgegroeid tot een belangrijke plek voor de landbouw, waar veel olijfgaarden en wijngaarden liggen.

Empoli FC is in 1920 opgericht en vierde het afgelopen jaar dus haar 100-jarige bestaan. De Azzurri (blauwen) spelen lang in de schaduw van de grote clubs, maar in 1986 doet Empoli wat voordien onmogelijk leek; het team uit het stadje onder de rook van Florence bereikt de Serie A. Dat succes dankt de club met name aan de goede jeugdopleiding. Sindsdien is Empoli vele malen gedegradeerd en terug gepromoveerd. De thuisbasis is sinds 1965 in gebruik. De naam van het stadion is een eerbetoon aan de clubheld Carlo Castellani, op wiens naam nog steeds het clubrecord aan doelpunten staat. Hij kwam in de Tweede Wereldoorlog om in concentratiekamp Mauthausen.

Verwacht hier geen heksenketel, maar juist op een plek als deze word je hartelijk ontvangen en kom je snel in contact met de lokale supporters. Voor je het weet zit je met een paar Empoli-fans na de wedstrijd in een leuke bar na te praten over het spelverloop. En dat is toch wat groundhoppen zo leuk maakt?!

ACN Siena 1904

Groundhoppen bij Siena

De volgende etappe van deze reis gaat naar het historische Siena. Rijd richting de binnenstad, en parkeer de auto op het terrein achter het stadion. Want het aftandse strijdperk van de club uit de Serie D ligt direct bij de oude stadspoort.

Loop daar vooral doorheen, want het stadje leent zich bijzonder goed voor een stap terug in de tijd. Het schelpvormige marktplein Piazza del Campo en de leuke smalle straatjes zijn wereldberoemd. Het is niet voor niets dat James Bond’s Quantum of Solace naar Siena trok.

Bij terugkeer op de parkeerplaats wacht je een aangenaam toetje. Tussen 2003 en 2010 speelde Siena in de Serie A, maar sinds die hoogtijdagen is er veel gebeurd. In 2014 werd de club failliet verklaard en teruggezet naar de Serie D. Dit jaar gebeurde dat nog eens. De Armeense voorzitter heeft echter grootse plannen met Siena.

Voor een kijkje in Stadio Artemio Franchi – hé, waar hebben wij die naam eerder gehoord? – hoef je niet eens per se op zoek naar een open deur, want vanaf de hoger gelegen straat kijk je zo het rommelige stulpje binnen. Het stadion kenmerkt zich met name door de meerdere kleine stalen noodtribunes, die er al zo lang staan dat ze inmiddels permanent geworden zijn.

AS Livorno Calcio

Groundhoppen bij Livorno

Deze club stond jarenlang hoog op mijn bucketlist. Niet vanwege de stad, niet vanwege het stadion, en zeker niet vanwege het voetbal. Enkel vanwege de fans wilde ik hier eens een wedstrijd bezoeken. De tifosi van Livorno staan namelijk bekend als ultralinks. Dat heb ik geweten!

Livorno is een obscure havenstad. Niets is er mooi, alles is er smerig of kapot. Geen toerist zal hier voor zijn lol een stop inlassen. Behalve dan een voetbaltoerist. De hele stad is een extreem links bastion: in Livorno is de Italiaanse communistische partij opgericht, en staan Marx, Lenin en zelfs Stalin op een voetstuk. Voor de ultra’s van Livorno vormen de uitgangspunten van het marxisme een rode draad in de liefde voor hun stad én club. Dat proef je terug in het stadion.

Gemoedelijk vond ik het er niet. Op de curva zie je veel ongure koppen, in de aftandse catacomben anti-leuzen en graffiti van communistische symbolen. Op de tribunes zwaaien supporters met Che Guevara-vlaggen en zie je banners met hamers en sikkels. De spelers komen met een communistisch strijdlied ten tonele, de fans zingen andere riedels dan je gewend bent. Supergaaf om eens mee te maken, maar wellicht beter vanaf de hoofdtribune.

AC Pisa 1909

Groundhoppen bij Pisa

Zeg je Pisa, dan zeg je scheve toren. En voor de 45+ers onder ons: het satirische tv-programma uit de jaren tachtig van Henk Spaan en Harry Vermegen. En natuurlijk Wim Kieft, die midden jaren tachtig twee seizoenen bij Pisa speelde.

Hoewel Pisa veel te bieden heeft, zien de meeste bezoekers niet veel meer dan de Piazza dei Miracoli, waar de middeleeuwse toren onderdeel van is. Groundhoppers kunnen de toren in dezelfde stop meepakken als het stadionbezoek. Wie goed kijkt, ziet bij het maken van een foto van de scheve toren namelijk een lichtmast op de achtergrond. Andersom kun je vanuit het sfeervolle Stadio Romeo Anconetani de scheve toren zien staan. Maar let op, in de woonwijk achter het stadion geldt betaald parkeren. En ze beboeten; ik spreek uit ervaring.

De ‘nerazzurri’ (zwartblauwen) spelen tegenwoordig in de Serie B. De uitwedstrijden worden gespeeld in een volledig rood tenue met een wit kruis (het middeleeuwse schild van de republiek Pisa).

UC Sampdoria

Groundhoppen bij Sampdoria

Via de Autostrada Azzurra rijden we naar het noorden. Als je tijd over hebt, maak dan een tussenstop in één van de pittoreske badplaatsen of pak de oude kustweg langs de Ligurische kust, vanwaar je adembenemende uitzichten hebt over de azuurblauwe zee.

De stad Genua is uitermate geschikt voor een stedentrip. Zoek wel een centraal gelegen hotel en laat je auto daar achter, want de straten zijn de hele dag dichtgeslibd. Het legendarische Stadio Luigi Ferraris is al 110 jaar oud. De rode hoeken van de voetbaltempel zijn uniek in hun soort. Het stadion staat bovendien schitterend ingeklemd tussen een gevangenis en appartementencomplexen. Vanaf de bovenste rijen kijk je boven het dak uit op de charmante huizen in de omliggende heuvels.

Hoewel stadsgenoot Genoa CFC hier ook speelt, heeft UC Sampdoria de meeste aantrekkingskracht. Haar grootste successen bereikte de club vanaf halverwege de jaren tachtig tot half jaren negentig, toen viermaal beslag werd gelegd op de Coppa Italia. In 1990 won ‘Samp’ de Europacup II en in 1991 werd met spelers als Roberto Mancini en Gianluca Vialli het kampioenschap van Italië behaald. Ook Ruud Gullit en Clarence Seedorf droegen het klassieke blauwe shirt met de wit-rood-zwart-witte band.

Dit artikel is eerder verschenen in Panenka nummer 6. Het hele magazine bestellen? Klik op de afbeelding om direct naar de webshop van Panenka te gaan.

Panenka Magazine
Panenka kijkt anders naar de belangrijkste bijzaak van de wereld. Onze verhalen gaan over alles wat met voetbal te maken heeft, maar dan niet om transfer-bedragen, tactieken en wedstrijdanalyses. Panenka draait om de liefde voor het spelletje, van amateur tot prof, van supporter tot verzamelaar en groundhopper.

Reageren is niet mogelijk.

0 %