Brian en ik
Toen ik vijf jaar oud was ging hij met pensioen. Mijn ouders waren net getrouwd toen hij met Nottingham Forest de eerste van twee Europa Cup I’s won. Kortom, zijn volledige trainersloopbaan was al afgerond voordat ik mij bewust werd van de geweldige wereld die voetbal heet. Desondanks ben ik fan van Brian Clough. Zijn bravoure, zijn succes, zijn mislukkingen: alles is een enorme bron van inspiratie voor mij.
Het begon allemaal met de film The Damned United. Deze verfilming van de gelijknamige roman draait om de noodlottige 44 dagen die Clough doorbracht als trainer van Leeds United. Een fantastische film die mij nieuwsgierig maakte naar de hoofdpersoon. In Nederland is Clough bepaald geen bekend figuur, waar hij in Engeland nog steeds wordt gezien als een van de beste trainers ooit. Waarom? Twee keer met Nottingham Forest de Europa Cup I winnen is vergelijkbaar met FC Groningen Europees kampioen maken. Met Derby County meteen na promotie kampioen worden is alsof Jurgen Streppel met Willem II meteen landskampioen was geworden. Het zijn schier onmogelijke opgaven die alleen door een uiterst vaardige manager voltooid konden worden.
Maar het zijn niet alleen zijn successen die tot de verbeelding spreken. Clough was een wat Johan Derksen zo graag ‘een personality’ noemt. Hij had ook zeker mindere kanten. Tegen geblesseerde spelers kon hij keihard zijn, John Fashanu werd vanwege zijn homoseksualiteit weggepest en zijn alcoholgebruik was voor een groot deel verantwoordelijk voor de degradatie van Nottingham Forest in zijn laatste seizoen (1992-1993). Het maakt van Clough een mens. Een compleet mens, met al zijn schaduwkanten.
Behalve vanwege de fascinerende persoon Brian Clough ben ik om nog een reden een onvervalste bewonderaar van hem. Hij staat symbool voor een tijd waarin voetbal nog een echte volkssport was. Voor minder dan een tientje kon je (inclusief openbaar vervoer, biertje en broodje bal) een uitwedstrijd bijwonen en de spelers waren nog geen verwende miljonairs met meer auto’s dan hersencellen. De shirts waren nog gevrijwaard van shirtreclame en de spelers kwamen grotendeels uit de streek.
In de conclusie van het briljante boekje Provided You Don’t Kiss Me van Duncan Hamilton beantwoordt de auteur de vraag ‘Zou Clough tegenwoordig kunnen slagen als manager?’ Zijn antwoord daarop is eerlijk: nee. De commerciële belangen zijn te groot voor een trainer die zegt wat hij denkt. Het bestuur is te bang grote sponsoren boos te maken die niet langer geassocieerd willen worden met een club wiens uithangbord de voetbalbond beledigd, andere managers belachelijk maakt en een duidelijke mening heeft. Ook zou zijn amateur psychologie niet werken bij spelers die financieel onafhankelijk zijn en feitelijk de machthebbers zijn binnen een club.
Een voetbalwereld waar iemand zoals Clough geen succes meer zou kunnen hebben is een voetbalwereld die armer is geworden. De meeste trainers zijn grijze passanten die al vergeten zijn voordat hun onvermijdelijke ontslag plaatsvindt. Een mening hebben ze alleen achter de schermen, ver weg van het journaille. Bovendien heeft de dominantie van het geld voetbal voorspelbaarder gemaakt. Elk jaar staan dezelfde clubs in de kwartfinales en realistisch gezien maken maar een paar clubs kans op de Cup met de Grote Oren.
Brian Clough brengt mij terug naar een tijd waar een provincieclub vanuit het niets kampioen kon worden en zelfs de Europacup I kon winnen. Toen clubs hen nog niet behandelde als consument. Toen voetbal nog gewoon voetbal was en geen orgie van commercie en geld. Dit moderne voetbal heeft meer Brian Cloughs nodig.
(foto via Action Images / Pro Shots)