Aliens, Saturnus en een voetbalgekke maffiabaas

Maffiabaas Oleg Shishkanov loodst Saturn Ramenskoje in de jaren 90 naar het Russische topvoetbal. Een longread over de bizarre praktijken rondom de Alien-voetbalclub van Rusland. Nergens is het zo buitenaards als bij de Aliens van Saturn Ramenskoje, gefascineerd door ruimtevaart en de planeet Saturnus. Only in Russia. 

In de serie Russische Roulette nemen we je mee naar de verdwenen profclubs in Rusland. De ene na de andere voetbalclub is hier in de afgelopen jaren omgevallen wegens financiële wanorde. Die instabiliteit wordt met name veroorzaakt door afhakende geldschieters of een regionale overheid die besluit geen budget meer beschikbaar te stellen aan de lokale trots. Afgekapte historie, enorme stadions en supporters met een gebroken hart blijven over. Ook komen we uit de grond gestampte voetbalclubs tegen, die binnen de kortste keren weer met het grootste gemak worden opgeheven. Betreed een dystopische voetbalwereld waar gespeeld wordt met voetbalclubs alsof het Russische Roulette is.

De supportersgroep van Saturn, Aliens Firm (bron)

Spaceshuttles

‘Sluipschutter’, ‘Vleugels van de Sovjets’, ‘Arbeid’, ‘Saturn-REN TV’, ‘Saturn’ en ‘Leon Saturn’. Dit zijn niet de filmtitels in je plaatselijke bioscoop, maar de namen van een voetbalclub uit Ramenskoje in Rusland. Officieel bezit Leon Saturn tegenwoordig de monsterlijke naam: ‘State-Owned Enterprise of the Moscow Region Football Club Saturn Moscow Region’. En om het nog mooier te maken, is de bijnaam van deze bijzondere club: de Aliens.

De stad Ramenskoje kent 115.000 inwoners en staat bekend om de luchtvaartindustrie. Het Zhukovsky-vliegveld testte in het verleden Sovjet-vliegtuigen en de beroemde Boeran spaceshuttle, de Russische tegenhanger van de Amerikaanse ruimtevaart. Ramenskoje was een back-up landingsplek voor de Boeran en de wetenschappers testte zelf een prototype om de ruimte mee in te gaan. Uiteindelijk maakte de Boeran in 1988 – zonder bemanning – twee rondjes om de aarde en landde het weer veilig in de Kazachstaanse Kosmodroom van Bajkonoer, de grootste raketlanceerplaats ter wereld. Ramenskoje liep dus de eerste spaceshuttle van Rusland mis, maar zou blijven fungeren als test- en uitvalsbasis.

De Leon Arena van Saturn Ramenskoje (bron)

Saturnus

Saturn Ramenskoje werd door de oblast (regio) Moskou vlak na de Tweede Wereldoorlog in 1946 opgericht als Sniper. Het team bestond geheel uit arbeiders van de luchtvaartindustrie. Men werkte aan geavanceerde navigatie-instrumenten en systemen voor luchtvaart, maar óók ruimtevaart. Niet veel later wordt de club omgedoopt tot Saturn, vanwege de fascinatie bij de arbeiders voor deze planeet. Saturnus is een van de gasplaneten en na Jupiter de grootste planeet in het zonnestelsel. Een ideale sponsor voor gasgigant Gazprom, zou je denken.

Geheel in stijl is het logo van de club planeet Saturnus, inclusief de bijbehorende ringen. In 1998 wint Saturn de tweede divisie en mag het gaan proeven aan het hoogste niveau van Rusland en bij deze mijlpaal krijgt de club direct een nieuw stadion van de overheid. Op de plek van het oude stadion staat er binnen de kortst mogelijke tijd een modern voetbalstadion, met een capaciteit van 16.500 toeschouwers. 

Suppporters van Saturn met het logo van de club (bron)

Maffiabaas Shiskan

Al het succes van Saturn wordt opgestreken door Oleg Shishkanov, een maffiabaas van Lyubertsy, de bekendste en meest wrede criminele organisatie van Rusland. Shishkanov, die de naam ‘Shiskan’ gebruikt, controleert de criminele gemeenschappen ten zuiden en oosten van Moskou. Ramenskoje maakt onderdeel uit van zijn gebied. Op zeventienjarige leeftijd werd Shiskan veroordeeld tot tien jaar celstraf wegens verkrachting en moord, waarbij hij het lichaam van zijn slachtoffer verbandde. Volgens de legende zou hij juist de schuld op zich hebben genomen om seniors in het circuit te redden van executie. Jaren later krijgt de gevestigde maffiabaas alle touwtjes in handen bij Saturn en promoveert de club al snel.

Oleg Shishkanov (bron, dzen.ru)

Elke wedstrijd zit Shiskan op de tribune van zijn club. Een goede vriend in het bestuur is Vyacheslav Zhigunov, iemand die de spelersgroep regelmatig laat verwennen met privé concerten van Russische popsterren. Samen dromen Shiskan en Zhigunov van Russisch topvoetbal in Ramenskoje. Maar dan gaat het mis, want in het kampioensjaar van Saturn speelt er een conflict tussen Shiskan en de Lyubertsy-groep. Criminelen blazen zijn Mercedes bij het stadion op en brandden zijn landhuis af. Bij Zhigunov wordt een huiszoeking gedaan. De politie vindt drugs, wapens en explosieven, maar ook de ‘zwarte’ boekhouding van Saturn. Hierin staan niet alleen de échte salarissen van de spelers, maar ook het geld dat naar rechters en rivalen is gesluisd. Shiskan is bij de vondst al ondergedoken in Spanje. 

Shiskan blijft actief in de Russische onderwereld en wordt in 2018 gekroond als de allergrootste maffiabaas. De verkiezing duurde anderhalf jaar en werd unaniem besloten tijdens een topcriminelen bijeenkomst in Moskou. Een jaar later wordt Shiskan opgepakt en veroordeelt tot detentie wegens ontvoering en moord. De voormalige eigenaar van Saturn Ramenskoje zal dit keer voor acht tot vijftien jaar in de gevangenis verdwijnen.

Oleg Shishkanov in 2022 (bron, lenta.ru, foto: Evgeny Odinokov / RIA Novosti

Aliens van Saturn

Bij het ontdekken van alle corruptie rondom Saturn wordt de club overgenomen door oblast Moskou en gaat het alsnog de Russische Premier League in. Mét succes, want Saturn weet twaalf jaar lang knap in de middenmoot te eindigen. Prachtspelers als Roman Shirokov, Winston Parks, Jan Durica en Alexei Eremenko veroveren de harten van de supporters. Het is in deze periode dat Saturn de bijnaam Aliens krijgt. Niet alleen vanwege de clubnaam en het logo, maar ook omdat Saturn op onmogelijke wijze de nul houdt in bizarre wedstrijden. ’’Buitenaardse krachten van de Aliens van Saturn’’, zeggen supporters en journalisten op de tribune. Het duurt dan ook niet lang voordat er doeken, ballonnen en shirts verschijnen van alienhoofden.

In 2008 besluit oblast Moskou dat Saturn en FC Khimki, echte rivalen van elkaar, als gevolg van de economische crisis in Rusland moeten fuseren. De oblast kan het zich niet langer permitteren om twee clubs te financieren. Khimki zal daarmee als rechtsvorm worden geliquideerd en in ruil daarvoor gaat de nieuwe club spelen in de Khimki Arena. Alles lijkt in kannen en kruiken, totdat men erachter komt dat Khimki nog startgeld krijgt voor deelname aan de eerste divisie. De fusie van de rivalen gaat niet door, tot opluchting van Saturn en Khimki-supporters. Met weinig tot geen steun vanuit oblast Moskou gaan de clubs zelfstandig verder.

Foto’s afkomstig van de website van Saturn Ramenskoje (bron)

Vrijwillige terugtreding 

Saturn kampt drie jaar later met een schuld van tien miljoen euro. Ondanks een sportief prima seizoen dient de club een verzoek in om vrijwillig te degraderen uit de Russische Premier League. De nummers drie en vier uit de tweede divisie, Nizhny Novgorod en Kamaz, weigeren vervolgens te promoveren en dus mag nummer vijf FC Krasnodar doorschuiven. Krasnodar bestaat op dat moment pas drie jaar en wordt gesteund door de steenrijke miljardair Sergej Galitsky. In 2024 staat Krasnodar aan kop in de Russische competitie en lijkt er een einde te komen aan de hegemonie van Zenit Sint-Petersburg. In Ramenskoje mag men een cadeautje verwachten bij het behalen van de landstitel. 

Saturn wordt bij de degradatie opgedoekt, maar het tweede elftal blijft bestaan en gaat door op amateurniveau. De club is tot op de dag van vandaag nog altijd actief in het amateurvoetbal van Rusland. Wellicht komt er ooit weer een maffiabaas aanpappen. Of komen er buitenaardse krachten los bij ‘de Aliens‘. Er zijn maar weinig clubs in de wereld die de identiteit van Saturn Ramenskoje kunnen evenaren. Aliens mengen met een voetbalclub: Only in Russia. 

Alien-ballonnen bij een wedstrijd van Saturn tegen Spartak Moskou (bron)

Supporters blijven Saturn steunen, ook in de lagere regionen van het amateurvoetbal (bron, 2023)