Russische Roulette: de opkomst en ondergang van Amkar Perm

Amkar Perm rinkelt bij enkele voetbalfanaten nog wel een belletje. Het fabrieksteam uit de industriestad werd een stabiele kracht in alle hectiek van het Russische voetbalgeweld. Maar dan stopt het verhaal abrupt in 2018: Amkar moet zichzelf liquideren. Een longread over de opkomst en ondergang van FC Amkar Perm.

In de serie Russische Roulette nemen we je mee naar de verdwenen profclubs in Rusland. De ene na de andere voetbalclub is hier in de afgelopen jaren omgevallen wegens financiële wanorde. Die instabiliteit wordt met name veroorzaakt door afhakende geldschieters of een regionale overheid die besluit geen budget meer beschikbaar te stellen aan de lokale trots. Afgekapte historie, enorme stadions en supporters met een gebroken hart blijven over. Ook komen we uit de grond gestampte voetbalclubs tegen, die binnen de kortste keren weer met het grootste gemak worden opgeheven. Betreed een dystopische voetbalwereld waar gespeeld wordt met voetbalclubs alsof het Russische Roulette is.

Supporters van Amkar Perm (bron)

Ammoniak & Ureum

Op een grijze namiddag in de lente van 1993 laaien de rookwolken zoals gewoonlijk  uit de fabriek van OJSC Perm Mineral Fertilizers. In de Russische industriestad Perm komt de toplaag van de fabriek bijeen, en dat is niet alleen om de dagelijkse sleur van het meststoffenbedrijf te bespreken. De beleidsbepalers besluiten onder leiding van Valeriy Chuprakov een voetbalteam op te richten, bestaande uit de eigen fabrieksarbeiders. Uitgeput van het zware werk, ongetraind en ongewis in het voetbal, worden de meest talentvolle arbeiders in het team gezet. Voornamelijk op basis van postuur en wilskracht. 

Om geen flater te slaan in naam van de fabriek, raadpleegt het bestuur een paar handige relaties. Vanuit een zusterbedrijf worden enkele arbeiders die zichzelf amateurvoetballers noemen, overgeplaatst naar de Perm-vestiging. Vol goede moed schrijft het fabrieksteam zich in voor een plaatselijke toernooi dat wordt gehouden in het Full Rocket Base-Stadion. Er moet alleen nog een passende naam worden bedacht. Een ingenieur oppert om de eerste letters van de belangrijkste fabrieksproducten te pakken: ammoniak (Russisch: am-miak) en ureum (kar-bamid). De stadsnaam wordt hieraan toegevoegd en zo is FC Amkar Perm geboren. Op het toernooi verslaan de fabrieksarbeiders een team vol militairen met liefst 6-1. De militairen hebben geen idee waar die vage, mysterieuze Amkar-inscriptie op de shirts voor staat. 

Het meststoffenbedrijf in Perm, de geboorteplaats van Amkar (bron)

Het fabrieksteam maakt langzaam naam door verschillende toernooien en de regionale beker te winnen. Directeur Valeriy Chuprakov is overal bij aanwezig en probeert op de achtergrond om oud-profvoetballers binnen te halen. Ook zorgt hij ervoor dat Amkar in het rood-zwart gaat spelen. Via commerciële relaties van de fabriek krijgt hij contact met Italië om de shirts te sponsoren. En die gaven gehoor, want Chuprakov ontvangt prachtige rood-zwarte shirts, de kleuren van het grote AC Milan.

Valeriy Chuprakov poseert met het shirt van Amkar Perm (bron)

De een zijn brood..

Terwijl Amkar Perm gestaag werkt aan zijn toekomst, komt er abrupt een einde aan een andere voetbalclub in de stad. Profclub Zvezda Perm houdt door financiële problemen na 50 jaar op te bestaan. Zvezda haalde nooit de hoogtes van het Sovjet-voetbal, maar was wel altijd de trots van de stad geweest. Om Zvezda te redden krijgt Chuprakov op het laatste moment nog een aanbieding om de club over te nemen, maar die heeft zo zijn eigen, grootse plannen. Hij zinspeelt met de gedachte om Amkar om te vormen tot profclub.

En Chuprakov zet daad bij woord. Hij krijgt met zijn ambitieuze plannen een startlicentie voor het vierde niveau. Daarin gaat Amkar spelen in het Zvezda Stadion, midden in de stad. Een schitterende bak waar liefst 17.000 supporters in kunnen. Gelijk laten de Krasno-chernye (rood-zwarten) in het eerste seizoen zien dat ze hier thuishoren, want alle wedstrijden worden in Zvezda winnend afgesloten. Amkar presteert zelfs zo goed dat het binnen vier jaar de FNL bereikt, het laatste niveau voor al het geweld van de Russische Premier League.

Het Zvezda Stadion (bron)

Perm leeft

Vijf jaar heeft Amkar nodig om promotie naar de Premier League af te dwingen. Vanaf dan beoefent Amkar vooral de kunst tussen de middenmoot en degradatiezone te eindigen. Bescheiden, constant en langzaam werkend naar meer. Die beloning komt er in 2008, het jaar dat te boek staat als het succesvolste seizoen ooit. Onder leiding van hoofdcoach Miodrag Božović wordt een bloedstollend seizoen afgesloten met de vierde plek. Verslagen topclubs als Zenit Sint-Petersburg, Spartak en Lokomotiv Moskou weten niet wat ze meemaken met de plotselinge opkomst van Amkar. Het scheelde één penalty of Amkar had ook de bekerfinale gewonnen van CSKA Moskou. 

Valeriy Chuprakov is een gelukkig man, ontroerd van de successen. Hij ziet eindelijk zijn werk beloond worden en vergaard nationale bekendheid. Minder dan vijftien jaar geleden bestond Amkar nog uit een bijeengeraapt fabrieksteam en nu gaat het Rusland vertegenwoordigen in de Europa League. Ver komen de Krasno-chernye daarin niet, maar om in een uitverkocht Zvezda met 1-0 van Fulham te winnen – dat later in de finale terecht zou komen – is een herinnering die niemand Valeriy en de supporters ooit nog kan afnemen. Voetbal in Perm werd nog nooit zo erg geleefd als nu.

Supporters van Amkar met een vette tifo-actie (bron)

Het Russische Perm, gelegen aan de Kama-rivier en goed voor een miljoen inwoners, heeft verre van een geweldige reputatie. Het is een echte industriestad, maar een met hoge criminaliteitscijfers en veel gruwelijke moorden. Het meest lugubere stukje Perm komt toch wel uit 2009. Drie mannen verbrijzelden een dakloze met messen en hamers en aten delen van het lichaam op. De rest werd doorverkocht aan de lokale kebab-eettent, terwijl er ook delen in het bos werden gevonden. Kijk dus even uit waar je je tanden in zet bij een bezoek aan Perm. 

Fanatieke Amkar Perm-supporters (bron)

Licentie problematiek 

Na het waanzinnige seizoen 2007/08 keert Amkar weer terug naar het balanceren tussen de middenmoot en degradatiezone. Dat lukt tien jaar lang, tot de zomer van 2018. Dan wil de Russische voetbalbond de licentie van Amkar intrekken. Die problemen begonnen eerder al in 2011, toen de kraj (regionale overheid) besloot te stoppen met de jaarlijkse bijdragen. De kraj vond het onredelijk worden om jaarlijks omgerekend tien miljoen aan Amkar te geven, terwijl andere (amateur)clubs in de stad niets kregen. Om voort te blijven bestaan wilde Amkar zelfs vrijwillig degraderen, maar dit werd teruggedraaid door sponsoren en inzamelingsacties van supporters. Wel leidde de hectiek tot het vertrek van president Chuprakov. De oprichter van Amkar had genoeg van het kraj-circus en hield het na veertien jaar voor gezien. 

Amkar werd dus in 2011 gered, maar bleef eigendom van de kraj Perm waardoor het in 2017 opnieuw fout gaat. De voortdurende afhankelijkheid van staatssubsidies en regionale overheidsfinanciering blijft een struikelblok voor verdere vooruitgang. Russische clubs als Mordovia Saransk en Tom Tomsk weten er alles van. Het is een dilemma dat ervoor zorgt dat stagnatie en overleving hand in hand gaan. Als de Russische economie slecht gaat, voelt Amkar dat direct door bezuinigingen op de begroting. 

Eind maart 2018 speelt Amkar een thuiswedstrijd bij nota bene tegenstander Lokomotiv in Moskou. Het veld in Zvezda was onspeelbaar, waardoor Amkar de wedstrijd ”verkocht” aan de tegenpartij. Only in Russia! (bron, futbolgrad)

Liquidatie 

Algemeen directeur Igor Rezvukhin laat in een interview met Championat weten dat het niet de vraag is of Amkar het seizoen 2017/18 kan afmaken. Het is de vraag of Amkar na de winterstop überhaupt kan spelen, want al het geld is op en de kraj gaat voorlopig niets overmaken. Rezvukhin gaat meerdere keren om de tafel met de regionale overheid, terwijl supporters de straat op gaan om actie van de kraj te eisen.

Uiteindelijk kan Amkar het seizoen afmaken, maar valt het doek alsnog in de zomer van 2018. De Russische bond trekt de licentie in vanwege “onvoldoende financiële garanties en de aanwezigheid van aanzienlijke achterstallige schulden’’. De club heeft op dat moment een schuld van omgerekend 5 miljoen euro. Supporters bewegen hemel en aarde om de kraj wakker te schudden. Brieven, corteo’s, muurschilderingen, graffiti, statements en bedreigingen worden uit de kast getrokken. Alles tevergeefs, want de kraj geeft geen krimp en laat de club kapot gaan. Door de uitzichtloze situatie besluit de club unaniem zichzelf te liquideren: Amkar Perm houdt definitief op te bestaan. Daarmee sluit de Russische Premier League het seizoen af met twee clubs die door financiële wanorde genoodzaakt zijn te stoppen. Want naast Amkar Perm, wordt ook bekerwinnaar FK Tosno opgeheven.

Eén van de vele protest-acties tegen de kraj (bron)

Een nieuw tijdperk?

Intussen wordt er, in de schaduw van Amkars dood, nieuw leven in Zvezda Perm geblazen. Oud-spelers willen het vroegere uithangbord van de stad herstellen en krijgen toestemming van de autoriteiten om in het oude, lege Zvezda Stadion te spelen. Historie lijkt zich te gaan herhalen, totdat Valeriy Chuprakov zich roert. Chuprakov krijgt het namelijk in 2021 voor elkaar Amkar wederom op te richten.

Voor Chuprakov is Amkar datgene waar zijn passie voor de fabriek en het voetbal met elkaar samensmelten. Vroeger bracht hij de fabrieksarbeiders samen, later de inwoners van Perm. En dit keer maakt hij van de club een zelfstandige organisatie, zodat de kraj-budgetten geen invloed kunnen hebben op het voortbestaan van de club. Zvezda houdt het na vier jaar weer voor gezien, waardoor Amkar nu weer de grootste club van de stad is. Amkar Perm komt in het seizoen 2023/24 uit in de derde divisie van Rusland. Stiekem hopen we op een fabrieksarbeider in het team, net zoals het ooit allemaal begon.

Supporters steunen Amkar weer volop in 2023 (bron)

Media speculeren in 2017 volop over de komst van Samuel Eto’o. Maar dan bevestigen de directeuren dat het alleen om een verjaardagscadeautje gaat (bron)

Of Amkar met het nieuwe logo de fabriek wil nabootsen laten we in het midden (bron)