Vanaf de berg Hum glimt het grote Christuskruis. Het kruis, een symbool van de katholieken, is een provocatie naar de moslims die ook in dit gebied wonen. Vanuit vrijwel elke plek in het Bosnische Mostar is het symbool te zien. Zo ook vanaf de tribunes van het Bijeli Brijeg stadion. Mostar, gelegen in het zuiden van Bosnië-Herzegovina, is, mede door haar beroemde brug, één van de grote toeristische trekpleisters in het land.
Op een kleine drie uur rijden van de Kroatische kustplaatsen Split alsmede Dubrovnik geraak je in Mostar. Supporters van FC Utrecht zullen deze reis maken, want HŠK Zrinjski Mostar rekende over twee wedstrijden af met FK Akademija Pandev uit Noord-Macedonië.
Mostar rivaliteit
HŠK Zrinjski is een voetbalclub opgericht door Kroaten. Het logo laat dan ook het rood met witte schaakpatroon zien. De kleuren blauw, rood en wit overheersen in dit deel van de stad. Niet alleen FC Utrecht supporters zullen zich opmaken voor een reis naar de Balkan. Veel derbyliefhebbers hebben komend seizoen een weekend Bosnië-Herzegovina in de agenda staan. Voor het eerst in drie jaar staan de twee rivaliserende clubs van de stad weer tegenover elkaar. FK Velež werd afgelopen seizoen kampioen van de Bosnische Eerste Divisie en promoveerde hiermee naar het hoogste niveau. Een derby met grote politieke lading staat weer op de planning.
De rivaliteit tussen de twee clubs van Mostar gaat ver en zit heel diep. Het is niet zomaar een strijd tussen de arbeiders, FK Velež, en de mannen van adel. Niet de klassenverschillen maken dit tot een derby, maar de etniciteit. HŠK Zrinjski is de club van de Kroaten terwijl de aanhang van FK Velež een multi-etnische club is met van oudsher een communistisch gedachtegoed. Bij wedstrijden van FK Velež is de vlag van de republiek Bosnië-Herzegovina te zien. Het blauwe wapen met de gele sterren is getekend op de stadionmuur. Op de berg Hum staat het kruis, het symbool van de Kroaten. Op de bergkam aan de overzijde hangt de vlag van Bosnië-Herzegovina met daaronder, in metersgrote letters, de tekst: “Volimo te BiH,” wij houden van Bosnië-Herzegovina. Tussen de Kroaten en de Bosniakken zijn de spanningen nog steeds aanwezig. Het conflict op de Balkan is nog niet opgelost. Die strijd wordt nog mede gevoerd in de stadions en op de tribunes.
De geschiedenis
Voor de tweede wereldoorlog speelde alle clubs uit Mostar, vier in totaal, in hetzelfde stadion. Na de oorlog veranderde het voetballandschap in de stad. Alle Kroatische voetbalclubs werden verbannen in het communistische Joegoslavië en HŠK Zrinjski hield op met bestaan. Omwille van nationalistische propaganda, en met name het Kroatische gedachtegoed, moesten de spelers van HŠK Zrinjski de schoenen aan de wilgen hangen. Hiermee werd een weg gebaand voor FK Velež. Het Bijeli Brijeg stadion, opgeleverd in de jaren zeventig, werd de thuishaven van FK Velež. FK Velež werd de enige profclub van Mostar. De club was geliefd in Joegoslavië en kende in die periode zijn hoogtijdagen. De club won tweemaal de beker van Joegoslavië. FC Twente kwam in die periode (1975) zelfs op bezoek voor de kwart finale van de UEFA CUP. Ondanks de 1 – 0 nederlaag in Mostar bekerde FC Twente door na een 2 – 0 thuisoverwinning.
Begin jaren negentig sloeg de vlam in de pan op de Balkan. Kroatië, Bosnië-Herzegovina en Slovenië riepen in korte tijd de onafhankelijkheid uit. Een aantal jaar werd gevochten om de landsgrenzen. Binnen Bosnië-Herzegovina leverde dit een pittige strijd op omdat veel groeperingen waren verdeeld over het hele land. Kroaten, Serven en Bosniërs leefden allemaal in hetzelfde land. Alle groeperingen eisten een eigen grond. Dat leverde complexe situaties op. Zo ook in Mostar. De leden en supporters van FK Velež en HŠK Zrinjski stonden letterlijk tegenover elkaar op het slagveld. Met het Dayton-akkoord werd in 1995 een streep gezet onder de oorlog. Het Bijeli Brijeg stadion, thuisbasis van FK Velež, ligt in de wijk waar veel Kroaten wonen. Na het uiteenvallen van Joegoslavië werd ook HŠK Zrinjski weer heropgericht. Het stadion werd toebedeeld aan HŠK Zrinjski en FK Velež moest op zoek naar een nieuw onderkomen.
Op weg naar verzoening
In de beginjaren na de oorlog had elke bevolkingsgroep een eigen competitie in Bosnië-Herzegovina. Alle Kroatische clubs speelden alleen onderling tegen elkaar. De Bosnische en de Servische clubs deden ieder hetzelfde. Zo kende Bosnië-Herzegovina in het begin drie verschillende landskampioenen. HŠK Zrinjski kwam uit in de Kroatische competitie binnen Bosnië-Herzegovina, niet te verwarren met de Kroatische competitie zelf. De voetbalclubs in Kroatië werken hun eigen speelrondes af. FK Velež speelde in de Bosnische competitie. Lange tijd bleven de verschillende voetbalbonden hun eigen koers varen waarbij alleen clubs met dezelfde etniciteit tegen elkaar speelden. In het seizoen 1998-99 komen de Bosnische en de Kroatische bonden in de buurt van een overeenkomst, maar uiteindelijk worden de play-offs gecanceld vanwege onvrede over de stadion keuze.
Een seizoen later vindt dan, op last van de FIFA, verzoening plaats tussen de Kroatische clubs in Bosnië-Herzegovina en de Bosnische clubs. Om deel te nemen aan de Europese competities moest het land één gezamenlijke voetbalbond hebben. In 2000 is de eerste derby van Mostar sinds 1938 een feit. Deze wedstrijd staat dan ook steeds onder hoogspanning. De harde kernen van beide clubs zoeken vaak de confrontatie met elkaar op. In 2011 worden zelfs de spelers belaagd tijdens de wedstrijd. FK Velež opent de score en de supporters van HŠK Zrinjski komen dan het veld op. Spelers van de thuisclub doen mee aan de klopjacht. De voetballers van FK Velež moeten rennen voor hun leven.
De Derby
De spanningen zullen hoog oplopen en de wedstrijd zal garant staan voor sfeer. Verwacht vuurwerk en gepassioneerde support van de Red Army (FK Velež) en de Mostar Ultas (HŠK Zrinjski) Uitsupporters zullen waarschijnlijk niet welkom zijn. Naast deze beladen derby is ook de stad Mostar het bezoeken waard. Voor het regelen van kaarten is het verstandig om de derby in het Bijeli Brijeg stadion, momenteel thuishaven van HŠK Zrinjski, te bezoeken. Dit stadion heeft een grote capaciteit en zal niet uitverkocht raken. Het Vrapici stadion van Velež daarentegen is een stuk kleiner.
[Header photo: Reuters/Dado Ruvic]
