Vergane Glorie: Ellenfeldstadion
Onwerkelijk, dat is wellicht een goed woord als je Borussia Neunkirchen in het immense Ellenfeldstadion ziet voetballen. Een paar honderd man slaan de wedstrijd gade. Er wordt gelachen, er wordt gepraat. Seniore mannen zitten met een sjaaltje om hun nek onderuit gezakt op de stoelen. Stoelen die ze vanuit de kantine mee naar een van de tribunes hebben genomen. De kantine eigenaar boeit het allemaal niet zo, lachend komt hij de biertjes voor de oudere mannen brengen. In een van de hoeken hebben de wat fanatiekere fans de tribune in het wit en zwart geverfd, de clubkleuren van Borussia Neunkirchen en onder begeleiding van een trommel proberen een 50-tal fans hun club te ondersteunen. Het is een sfeer is zoals je die bij een amateurclub kunt verwachten.
Maar toch, het Ellenfeldstadion is onwerkelijk voor een amateurvereniging. Wellicht wordt de verbaasde blik door een van de oudere mannen op de stoeltjes opgemerkt. “Schade” zo zegt hij haast nostalgisch. “Meer dan veertig jaar geleden speelden we hier tegen FC Nürnberg voor 32.000 man. De eerste wedstrijd om de promotie naar de Bundesliga. Dat waren nog eens tijden!” De hoge staantribune aan de andere kant van het veld herinnert daar nog aan. Ik kijk even over het veld heen en stel voor hoe een volgepakte tribune eruit moet hebben gezien. “Schön, of niet?” gaat de man verder “De laatste keer dat die helemaal vol stond, was tegen Bayern München voor de beker. Ik denk zo’n 15 jaar geleden ofzo. Het enige wat ik me ervan herinner was dat we op onze kloten kregen en dat ze aan de lange zijde tegen de heuvels een noodtribune hadden gebouwd. Er waren iets van 25.000 kaarten verkocht. Wahnzin war das!“
Voorloper: Borussia-Sportplatz
Zeker waanzin, vooral als je de geschiedenis van het stadion induikt. Borussia Neunkirchen kreeg in 1911 de grond in erfpacht van de Neunkircher Schloss-Brauerei en begon gelijk met de bouw van een nieuw sportveld. Ondanks dat het stadion in juli 1912 klaar was, was de openingswedstrijd in april. Borussia Neunkirchen trad tegen een militair voetbalteam uit Straatsburg aan en won de wedstrijd met 6-3. De echte hoogtijdagen van het stadion kwamen na de Eerste Wereldoorlog. Duitsland was in een diepe recessie gedompeld, het leven in de metaalindustrie in Saarland was zwaar en in de weekenden zochten de mensen een uitvlucht. Borussia Neunkirchen was in die tijd de meest succesvolle club in Saarland en duizenden mensen stroomden samen om hun team aan te moedigen. Toen MTK Boedapest, een van de Europese topclubs van die tijd, op tournee was en in Neunkirchen een wedstrijd speelde, kon het stadion de toestroom van toeschouwers niet aan. 10.000 mensen zagen de wedstrijd, en nog meer mensen klommen in de hekken, in de bomen en bekeken de wedstrijd van hoger gelegen terrein.
Neunkirchen Fanatismus
Het was ook het startschot om het stadion uit te breiden. Een derde partij bouwde een houten zittribune, die in 1921 werd opgeleverd en de grootste zittribune in een radius van 100 kilometer was. Die nieuwe tribune geeft extra elan aan het stadion en de eerste rivaliteiten met Saar 05 en FV Saarbrücken (de voorloper van 1. FC Saarbrücken) ontstaan. Nadat de derby tussen Borussia Neunkirchen en FV Saarbrücken in 1922 op Ellenfeld wordt gespeeld, is de correspondent van een nationale krant helemaal van zijn leg af. Het “Neunkircher Fanatismus” is dusdanig intimiderend, dat geen enkele wedstrijd in Neunkirchen door Saarbrücken gewonnen kan worden. In de jaren daarop verbaast mening journalist zich over het fanatisme van de fans en is het soms onderwerp van gesprek.
Zo ook een wat rustigere Borussia Neunkirchen fan, die zich niet echt in het fanatisme kan vinden “Een groot gedeelte van ons publiek is nog steeds zo fanatiek als vorig jaar. Ze kunnen eenvoudig weg hun eigen snavel niet houden. Je zou toch eigenlijk moeten denken dat deze elementaire uitbraken, die een lagere manier van denken inhouden, geen invloed op het verloop van het spel kan uitoefenen, maar dat ze de goede naam van de eigen club bij de tegenstanders en de andere buitenlandse gasten te grabbel gooien.”
Als in 1924 voor het Zuid-Duitse Kampioenschap SpVgg Fürth op bezoek komt, slaan de stoppen bij de 12.000 aanhangers van Borussia Neunkirchen door. Het is een grote heksenketel, waar de kranten dagenlang over schrijven. Men staat voor een raadsel. Hoe kan het dat er zo’n groot en fanatiek publiek in dat stadion plaats kan nemen? Een van de journalisten schrijft in een opiniestuk hoe hij Neunkirchen ziet. “Neunkirchen. Hobbelige straten. Zwartgeblakerde huizen. Het zijn typische mensen, die in dit deel van de wereld in de mijnbouw en de metallurgie werken en de ponsmachines bewonen. En zoals op de werkdagen massa’s mensen zich naar de fabrieken bewegen, zo bewegen zij zich op een zondag eensgezind naar het stadion. De Borussia-Sportplatz, dat is dan hun doel”
Ombouw tot Ellenfeldstadion
In 1948 koopt Borussia Neunkirchen de gronden onder het stadion over van de brouwerij. Niet zonder reden: Borussia Neunkirchen speelt onafgebroken op het hoogste niveau en heeft de sportieve ambitie om door te breken naar het topvoetbal. De club presenteert plannen voor een nieuw stadion, dat plaats biedt aan 25.000 tot 30.000 mensen, en op termijn is uit te breiden. De club presenteert haar plannen, maar wordt dwarsgezeten door de regering van Saarland. Die is financieel en politiek gebonden aan de bouw van het Ludwigsparkstadion in Saarbrücken, de nieuwe thuisbasis van rivaal 1. FC Saarbrücken, en wenst geen twee grote stadions te financieren. Het duurt tot 1958 voordat de club progressie maakt en in 1960 wordt de sporthal achter een van de doelen opgeleverd.
Tot overmaat van ramp degradeert Borussia Neunkirchen, maar de club blijft eensgezind en besluit de lobby voor een nieuw stadion voort te zetten. Het heeft nut, want de regering van Saarland zegt toe om de helft van de bouwkosten voor haar rekening te nemen. Er wordt snel een begin gemaakt aan de bouw van het Ellenfeldstadion. Borussia Neunkirchen promoveert zelfs weer naar de Bundesliga en ruim 25.000 mensen zien de openingswedstrijd tegen Borussia Dortmund. In een stadion dat nog wel verbouwd wordt, dat dan weer wel. Dat seizoen passeren gemiddeld 18.755 mensen de toegangspoorten.
Na drie seizoen degradeert Borussia Neunkirchen naar het tweede niveau, waar het een vaste kracht in de subtop en de top wordt.
Het verval
Borussia Neunkirchen strijdt ieder jaar om promotie, maar weet het allemaal net niet te halen. In 1971 lijkt de club de beste papieren voor promotie te hebben en voor de promotie competitie speelt het de openingswedstrijd tegen 1. FC Nürnberg. 32.000 mensen staan op de volgepakte tribunes -een toeschouwersrecord-, maar de Neunkirchers kunnen niet overtuigen en promoveren weer niet. Enkele jaren later degradeert de club naar het derde niveau en als in de jaren ’80 enkele belangrijke geldschieters failliet gaan, zet het verval van de club en het stadion echt door.
Er is geen geld meer om het grote stadion te onderhouden en om nieuwe spelers te halen. Het stadion veroudert, brokkelt af en tot overmaat van ramp lijkt Borussia Neunkirchen failliet te gaan. De gemeenteraad koopt het stadion en de gronden eronder in 1990 over en de club lijkt gered. De voormalige 1. Bundesliga club daalt echter af naar de krochten van het Duitse voetbal en de gemeente pompt weinig tot geen geld in het Ellenfeldstadion. In 2006 wordt de eretribune grondig gerenoveerd, maar 10 jaar later worden hele tribunedelen vanwege instortingsgevaar gesloten. Een DFB Pokal wedstrijd tegen Bayern München, in 2003, trekt nog wel 23.400 mensen en de derby tegen rivaal 1. FC Saarbrücken in 2007 trekt 10.000 mensen.
Dat zijn de echte uitschieters. Gemiddeld bezoeken gemiddeld 300 tot 400 man de thuiswedstrijden van Borussia Neunkirchen. De hoge tribunes van het Ellenfeldstadion herinneren aan de ambities en de tijden dat op het Ellenfeldstadion mooi voetbal werd gespeeld en hier grootmachten ten onder gingen. Juist door alle verhalen is er haast een mythe rondom het stadion ontstaan. Tel daarbij op dat het stadion een heerlijk allegaartje aan tribunes is en een brok nostalgie uitademt en je snapt wellicht dat een bezoek aan dit stadion de moeite waard is. En de fans van het eerste uur? Die zitten op hun stoeltje, geinen met een biertje en halen zo nu en dan herinneringen aan goede tijden op als er weer eens een Holländer voorbij komt. Of het stadion überhaupt nog een toekomst heeft? Dat is hoogst twijfelachtig.
Meer over het Ellenfeldstadion
Meer informatie en foto’s over het Ellenfeldstadion tref je aan op de website van Martijn M.: “Vergane Glorie: Ellenfeldstadion, Neunkirchen”
Foto’s Ellenfeldstadion
