Voetbal in Kroatië

Torcida Split: oudste ultras van Europa

Ze zijn ongekend fanatiek. De passie, de liefde wordt vanaf de geboorte met de paplepel er in gegoten. Generatie op generatie. Niet alleen beperkt tot thuisstad Split. Van Dubrovnik in het verre zuiden van Kroatië tot boven Zadar honderden kilometers noordelijker. Elke uithoek van de provincie Dalmatië is overduidelijk territorium van de oudste harde kern van Europa: Torcida Split.

Voor de voetballiefhebber misschien wel de ultieme road trip: toeren langs de Adriatische kust. Prachtige kustplaatsen, heerlijk weer, mooie stadions en het domein van Torcida. Zij maken hier de dienst uit. Over honderden kilometers kustweg wordt de route gekleurd door de fanatieke aanhang van Hajduk Split. Niet alleen de naam Torcida of de kenmerkende rood-blauwe kleuren, maar misschien nog wel meer het kenmerkende gezicht van Žan Ojdanić (voormalig leider) tekenen generatorhuisjes, bushokjes, muren en woonhuizen. Hier gaat je voetbalhart sneller van kloppen!

Eén van de vele prachtige muurschilderingen van Torcida

Torcida sinds 1950

Op 29 oktober 1950 staat de belangrijkste wedstrijd ooit (tot dan toe) voor Hajduk op het programma. De kampioenswedstrijd tegen Rode Ster Belgrado. Het betekent de eerste Joegoslavische titel sinds de Tweede Wereldoorlog. Een kampioenschap die behaalt kan worden zonder ook maar één wedstrijd te verliezen. Een drietal Dalmatische studenten in Zagreb voelen het belang. Voor deze wedstrijd is wat extra nodig.

Geïnspireerd door de fanatieke Braziliaanse supportersgroeperingen tijdens het WK dat jaar in het Zuid-Amerikaanse land wordt de avond ervoor Torcida Split opgericht. Vjenceslav Zuvela, Ante Ivanisevic en Ante Doric zijn de grondleggers, enthousiast gemaakt door Bajko Vakos die gepassioneerd spreekt over de sfeer op de Braziliaanse tribunes. Het werkt. Hajduk weet Rode Ster met 2-1 te verslaan door een doelpunt van Božo Broketa in de 86e minuut. De eerste harde kern in Europa is geboren.

Torcida verboden

De nederlaag van Rode Ster blijft niet zonder gevolgen. Het regime in de hoofdstad Belgrado is niet gediend van de ontwikkelingen. Het management van Hajduk wordt bestraft, Torcida wordt verboden evenals hun acties. Oprichter Zuvela wordt zelfs gerechtelijk vervolgd, wat hem een gevangenisstraf van drie jaar oplevert. Uiteindelijk wordt de straf teruggebracht naar drie maanden cel.

Ondanks dat de naam en georganiseerde activiteiten zijn verboden, blijft de fanatieke support bestaan. Zowel bij thuis- als uitwedstrijden. Hierdoor blijven ze de aandacht houden van de autoriteiten. Zeker wanneer ook pyro op de tribunes verschijnt en er diverse incidenten plaats vinden. Op 1 oktober 1961 wordt scheidsrechter Skoric aangevallen wanneer hij – onterecht in de ogen van de fanatieke Hajduk aanhang – een doelpunt afkeurt. Het zou de gelijkmaker tegen FK Sarajevo betekenen. De club wordt gestraft met het spelen van drie wedstrijden op vreemde bodem in Sibenik.

Illegaal verzet

In het begin van de jaren 70 posteert een kleine groep fanatiekelingen zich steevast centraal op de Oostelijke tribune. Meer en meer geven zij de fanatieke support vanuit daar vorm. Hoewel nog altijd verboden, is de kern van Torcida weer te zien. De Zuid-Amerikaanse stijl intensiveert. Grote aantallen vlaggen en banners sieren het vak. Massale corteo’s voor en na de wedstrijden. Steeds vaker zoeken ze rivaliserende supportersgroepen voor gewelddadige confrontaties.

De Kroatische Lente van 1970 – 1971 wakkert het alleen maar verder aan. Kroatië eist binnen Joegoslavië meer autonomie en burgerrechten. Demonstraties en protesten volgen. Hoewel deze hardhandig de kop in worden gedrukt, resulteert het wel in een wijziging van de grondwet. Ook het nationalisme van de fanatieke aanhang komt terug op de tribunes. De vlaggen sieren het Kroatische wapen als teken van verder verzet.

De naam Torcida terug

Een nieuwe lichting fanatieke supporters herstelt in 1981 de naam Torcida. De groep doet eer aan de geschiedenis in het nieuwe Poljud stadion. Zij verzamelen zich op de, nu nog altijd, bekende Noordtribune. De naam schrijven zij op een groot rood-blauw spandoek die trots het vak siert. De aanhang groeit en groet. Sfeeracties, vuurwerk, geweld en politiek verzet nemen met de dag toe. Ook de controverse schuwen ze niet.

In 1984 slacht een lid van Torcida zelfs een haan midden op het veld wanneer de club moet aantreden tegen Tottenham. De Londense club heeft een zwarte haan als symbool. Het laat zien hoe ver het fanatisme gaat. Helaas krijgt Torcida in die jaren ook te maken met het criminele circuit. Naast geweldsdelicten doet ook drugs zijn intrede. Het zijn de jaren waarin het communistische regime van Tito op zijn laatste benen staat als voorloper op de Joegoslavië oorlog begin jaren 90. Het nationalisme aan zowel Kroatische as Servische kant groeit.

Tijdens de oorlog

De competitie gaat in Kroatië tijdens de oorlog gewoon door. Torcida strijdt op twee fronten. De ouderen in de frontlinie, de jongeren bouwen de toekomst van de harde kern. Tussen 1991 en 1995 wint Hajduk Split drie landstitels en twee bekers. De aanhang bezoekt in die tijd amper uitwedstrijden. Het is simpelweg te gevaarlijk.

Hun geduld wordt beloond. In het seizoen 1994/1995 neemt Hajduk deel aan de Champions League. Torcida reist massaal naar steden als Warschau, Boekarest, Brussel en Lissabon. Zij presenteren zich als een nationale beweging in plaats van een ondergrondse ultragroep. Daarnaast houden ze aan het treffen met Benfica een vriendschap over die vandaag de dag nog altijd staat.

Jaren van problemen

De onafhankelijkheid van Kroatië doen Hajduk en Torcida geen goed. De nieuwe president van het land, Franjo Tuđman, schuift zijn club Dinamo naar voren. Corruptie neemt het Kroatische voetbal over. In Split winnen ze geen enkele prijs meer. Daarnaast stapelen de problemen zich op binnen Torcida. Criminaliteit neemt het heft in handen en langzaam verdwijnt de ultracultuur.

De oorlog, drugs en mensen met andere belangen zorgen bijna voor de ondergang van de oudste harde kern van Europa. In 1999 zorgt een nieuwe jonge groep voor de redding. Zij omarmen de oude cultuur en blazen het nieuw leven in. Langzaam maar zeker winnen zij de controle, zowel op straat als op de tribune. Wat volgt zijn jaren van succes. Hajduk wint in 2000 de landstitel, verrassend genoeg na het overlijden van President Tudman. In 2004 en 2005 pakken ze eveneens het kampioenschap. Het is de laatste opleving.

De club valt weg onder slecht management en financiële problemen. Ook de corruptie in het Kroatische voetbal is desastreus. Zdravko Mamic zet zijn Dinamo op eenzame hoogte. Een kampioenschap voor Hajduk is onmogelijk. Om de club van een compleet faillissement te redden komt de club in 2011 in handen van de supporters vanuit het initiatief “Naš Hajduk” (Ons Hajduk). Sindsdien is langzaam (financieel) herstel in gezet. En sinds het verdwijnen van Mamic gloort er weer hoop op het winnen van een prijs.

70 jaar Torcida

De liefde voor Hajduk is enorm groot. Een absolute club van het volk met momenteel 44.000 leden. De meerderheid behoren uiteraard tot Torcida. De harde kern leeft als nooit te voren. Zij behoren absoluut tot één van de fanatieksten van Europa. Een bezoek aan het Poljud stadion bezorgt je huizenhoog kippenvel. Het fanatisme is genieten. Op de noordtribune zorgen ze van een orkaan van geluid die je bijna letterlijk omver blaast.

Volgend jaar bestaat Torcida 70 jaar. In 2011 vierden zij het 100-jarig bestaan van de club op grootse wijze. Ongetwijfeld dat zij tijdens hun eigen jubileum ook enorm uitpakken.

Geniet even mee…

Mijn bezoek aan Hrvatski Derbi in 2014 – Torcida Split

Header foto via Dalmatinskiportal, mural foto’s bron onbekend.

De Twaalfde Man
Pure passie! Liefhebber van het spelletje en dan vooral wat er rond het voetbalveld gebeurd. Vertoeft het liefst tussen de fanatiekelingen voor de ultieme belevenis om daarnaast de passie op de gevoelige plaat vast te kunnen leggen. Gek van authentieke voetbalcultuur, oude stadions en heeft een zwak voor de Balkan. Heeft als doel om voetbal in alle Europese landen te hebben gekeken. Is te volgen op zijn eigen Facebook pagina. Schreef in 2019 het boek Derby Days, met 26 verhalen rond Europese derby's aangevuld met een scala aan eigen fotomateriaal.

Reageren is niet mogelijk.

0 %