Sinds 2016 is Sarajevo mijn tweede thuis geworden. De blauwe kant van de Bosnische hoofdstad wel te verstaan. De stad waar de pijn uit het verleden hand in hand gaat met de hoop voor de toekomst. Inwoners die zwaar hebben geleden, maar altijd zijn blijven leven. Deze mensen hebben bij mij het diepste respect naar boven gehaald. Want met het soms minimale dat ze hebben, geven ze jou het maximale. Dit is de plek van mijn tweede club: FK Željezničar.
Velen zullen zeggen dat je van maar één club supporter kan zijn. Misschien geldt dat binnen de eigen landsgrenzen zo. Vanaf de eerste seconde greep Zeljo mij en dan vooral de supporters. Tot die eerste ontmoeting had ik al een aantal maal de gastvrijheid van de Balkan mogen ervaren, maar in Sarajevo deden ze er een zeer oprecht schepje bovenop. Manijaci, de fanatieke aanhang, behandelde mij als één van hen. Het ontbrak mij aan niets. En zo hing ik uren later ineens met tientallen fanatiekelingen in de hekken zwaaiend met een fakkel in de hand. FK Željezničar had zojuist gescoord tegen de aartsrivaal. Het moment dat mijn hart eveneens de kleur van Plavi krijgt: de Blauwen.
Die dag sloot ik bijzondere vriendschappen voor het leven. Mensen die mij in de jaren erna waardevolle herinneringen hebben bezorgd. Jong en oud. Jaarlijks keer ik er minimaal één keer terug. Meestal in combinatie met een bezoek aan de stadsderby waar al enkele wedstrijdverslagen van zijn langsgekomen op In de Hekken. Tijd om eens wat verder uit te wijden over de club zelf.
De stad Sarajevo
Club van de spoorwegen
Letterlijk vertaald, staat ‘Željezničar’ voor spoorwegarbeider. De club werd namelijk op 19 september 1921 opgericht door enkele van deze arbeiders. Een club met een sterk sociaal karakter. In tegenstelling tot veel andere clubs was Zeljo een arme club die inkomsten haalden uit het organiseren van dansavonden. Van de opbrengst werden voetbalschoenen en ballen gekocht. En waar het heel gewoon was om als club een bepaalde etnische groepering te vertegenwoordigen, was bij FK Željezničar iedereen welkom.
In die jaren die volgden, kon de club nog weinig potten breken. Niet alleen door het gebrek aan geld. Ook hun sociale karakter kon op veel weerstand rekenen. De club werd vanuit diverse hoeken onderdrukt. Toch wisten ze zo nu en dan de rijkere clubs te verslaan. In 1941 kon ook Joegoslavië de Tweede Wereldoorlog niet meer ontwijken. Alle voetbalactiviteiten werden stopgezet. Spelers vochten aan de frontlinie vanuit het verzet, sommigen van hen keerden niet meer terug.
Het begin van een intense rivaliteit
Zeljo wist zich in 1946 te herpakken. De club werd na de oorlog nieuw leven in geblazen. Ze wisten dat jaar direct de de titel te pakken in één van de zeven regionale leagues. Dat kampioenschap zorgde ervoor dat ze het seizoen erop mochten deelnemen aan de Joegoslavische First League, de hoogste voetbalcompetitie. Omdat in de Tweede Wereldoorlog drie clubs – Đerzelez, SAŠK en Slavija – door de autoriteiten waren ontbonden, werden deze clubs samengevoegd tot één nieuwe club: SD Torpedo. De voorloper van FK Sarajevo.
Men vond dat deze nieuwe club ook het uithangbord moest zijn van de stad Sarajevo. De beste spelers van de stad moesten dan ook voor deze club gaan spelen. En zo werden ook de topspelers van FK Željezničar weggehaald aan de hand van flinke zakken geld. Dit betekende een fikse aderlating voor de Blauwen. Een actie die heel wat kwaad bloed heeft gezet en die men nooit zal vergeten. Het begin van een rivaliteit die door de decennia heen uitgroeit tot één van de heftigsten in Europa.
FK Željezničar degradeerde dat seizoen, terug naar de regionale competitie. De club moest opnieuw gaan bouwen. Een snelle terugkeer op het hoogste niveau bleek ijdele hoop. Hun rivalen wisten echter in 1948 wel te promoveren en herhaalden dat kunstje in 1950 na degradatie. Het duurde tot 1954 voor de eerste officiële stadsderby een feit was. Tot dan toe werd alleen ‘vriendschappelijk’ gespeeld. Zeljo kreeg met maar liefst 6-1 klop, iets wat de rivaliteit alleen maar verder aanwakkerde.
Derby in balans
Het bijzondere aan deze derby is dat in al die jaren de clubs elkaar redelijk in evenwicht hebben kunnen houden als het om resultaat gaat. De Sarajevo werd tot dusver 140 keer gespeeld, waarvan FK Željezničar 45 keer als winnaar uit de bus kwam, waaronder de laatste twee ontmoetingen. 42 keer verloren ze en 53 keer was de derby onbeslist. Ook in doelsaldo ontlopen de rivalen elkaar amper. Het doelsaldo is slechts +7 in het voordeel van Zeljo. Bij de laatste twee overwinningen stond 5-2 en 3-1 op het scorebord.
Helaas werd afgelopen seizoen vanwege Corona stopgezet en niet uitgespeeld. Tot overmaat van ramp werd FK Sarajevo aangewezen als kampioen. Het verschil op dat moment bedroeg slechts drie punten en er waren nog heel wat speelronden te spelen. Alles om nog voor te spelen dus. Echter net als in Nederland, besloot de Bosnische voetbalbond de competitie te eindigen.
Bij derby away days standaard gelukwensen vanaf de Sarajevo daken
FK Željezničar door de jaren heen
De club was vooral op het hoogste Joegoslavische niveau te vinden. Enkele malen degradeerde de club, maar ze keerden na een seizoen weer terug op het hoogste niveau. Een dieptepunt kende de Blauwen in 1964, toen de voetbalbond Zeljo beschuldigde van matchfixing samen met o.a. Hajduk Split. De clubs worden vervolgens uit de hoogste divisie gezet. Het grootste succes wordt in 1972 behaald. FK Željezničar wordt dat jaar Joegoslavisch kampioen en bereikt ook nog de kwartfinales van de UEFA Cup.
In het seizoen 1984 – 1985 wist de club bijna de finale van de UEFA Cup te halen. Na een 3-1 nederlaag uit tegen het Hongaarse Videoton, stond er thuis vlak voor tijd 2-0 op het scorebord. Op basis van uitdoelpunten zou Zeljo doorgaan naar de finale. Echter twee minuten voor tijd wisten de Hongaren het doel nog te vinden en speelden zij uiteindelijk tegen Real Madrid.
Start van een burgeroorlog
In speelronde 26 van het Joegoslavische kampioenschap speelde FK Željezničar thuis tegen FK Rad. Maar na 35 minuten spelen, moest de wedstrijd gestaakt worden. Buiten het stadion waren geweerschoten te horen. Het bleek de eerste aanval te zijn op Sarajevo. Wat volgt is een jarenlange belegering van de stad door de Servische troepen. De laatste speelronden kan de club niet meer spelen. Spelers vluchten naar het buitenland vanwege de oorlog.
Stadion Grbavica, de thuisbasis van Željezničar, ligt in de frontlinie van de oorlog. De westtribune wordt verwoest op op 7 mei 1992. Terwijl de oorlog nog niet afgelopen is, weet de club deel te nemen aan het eerste Bosnische kampioenschap in het seizoen 1994 – 1995. Ze eindigen op een vierde plek, maar simpelweg deelnemen was al een overwinning op zich.
Op 2 mei 1996 vindt de eerste Sarajevo Derby na de oorlog plaats in Grbavica Stadion. De derby van de wederopstanding. Maar liefst 20.000 supporters zijn erbij van beide clubs in het nog deels verwoeste stadion. De wedstrijd eindigt in 1-1, maar dat resultaat is van ondergeschikt belang. Dit gaat om de trots van Sarajevo, de trots van Bosnië.
Na de oorlog groeit FK Željezničar tot de succesvolste club van het land. Sinds 1995 weet de club zes landstitels binnen te slepen en ook zes keer de beker te winnen. Ook Zrinjski Mostar heeft evenzoveel landstitels, maar minder bekers gewonnen. Aartsrivaal Sarajevo volgt op de voet met vijf landstitels. Echter zal het kampioenschap van afgelopen seizoen altijd een discussiepunt blijven.
Manijaci
Toen Tito in 1980 overleed, begon er langzaam maar zeker een machtsstrijd te ontstaan in Joegoslavië. Ook de fanatieke supportersgroepen begonnen ze steeds fanatieker af te zetten tegen de politiek. Zo kon Torcida van Hajduk Split sinds 1981 hun naam weer uitdragen, nadat het jarenlang was verboden. Veel van de fanatieke supportersgroepen kregen een naam eind jaren tachtig, met name in 1987. Zo werd ook Manijaci geboren.
De groep staat op de zuidtribune van Grbavica Stadion, ook wel Holy South genoemd. De afgelopen decennia zijn ze uitgegroeid tot één van de fanatiekste ultras in voormalig Joegoslavië. Niet gek ook dat de Sarajevo Derby tegenwoordig behoort tot één van de heftigste derby’s van Europa en ook wel eens het kleine broertje van de Belgrado Derby genoemd wordt.
Na de eerste kennismaking
Al langer stond een bezoek aan de Sarajevo Derby op mijn wensenlijst. Op 23 juli 2016 stond deze Clash gepland als seizoensopening. Met dik 30 graden fantastisch zomerweer met een road trip door voormalig Joegoslavië en een bezoek aan de derby. De gastvrijheid was overweldigend en na mijn vertrek uit Sarajevo wist ik al dat ik terug zou keren. Die derby eindigde in 1-1. Na de wedstrijd urenlang vertoefd in een kroeg samen met de Manijaci. In het bijzonder mijn vriend Edin. Urenlang praten over de passie voor voetbal.
Inmiddels heb ik vijf Sarajevo derby’s bezocht, gek genoeg vaker uit dan thuis. Elke keer weer een bijzondere belevenis, eentje die simpelweg niet verveelt. Ook ben ik met de Bosniërs mee geweest naar de uitwedstrijd tegen België jaren terug. De ouderen van zowel Manijaci als Horde Zla (harde kern aartsrivaal FK Sarajevo) stonden gebroederlijk naast elkaar. Zodra de trots van Bosnië op het spel staat, telt de onderlinge rivaliteit niet meer.
Maar bovenal hebben ze in Bosnië laten zien wat voetbal voor hen betekent. Vaak het enige wat ze nog hebben en dat ze dat dolgraag met je willen delen. De verbondenheid met hun dagelijkse leven, hun cultuur. Zowel FK Željezničar als Manijaci zijn zeer loyaal aan hun identiteit, als club maatschappelijk en sociaal betrokken zijn. Ze weten als geen ander hoe belangrijk het is om perspectief te bieden voor de toekomst. Dat is fantastisch om te ervaren en om daar een klein beetje deel van uit te maken. Hier in het rijke Westen draait alles immers om de commercie en vervreemden clubs steeds meer van hun achterban.
Mijn vrienden in Sarajevo hebben mij lid gemaakt van hun club, als cadeau aan mij. FK Željezničar is nu ook mijn club.
Doelpunt vieren tijdens de derby in 2016 #indehekken
