Groundhopping

Vergane Glorie: Estádio Fonte Nova (Salvador)

Estádio Nova Forte, Salvador

Op 13 juni speelt het Nederlands elftal haar eerste wedstrijd van het WK tegen Spanje. Plaats van handeling is Salvador, een prachtige, oude en sfeervolle koloniale stad in het noordoosten van Brazilië. De stad is een ware mengelmoes van Afrikaanse, Europese en Braziliaanse invloeden en de twee clubs uit Salvador, Bahia en Vitória, staan wellicht daarom door heel Brazilië bekend om hun fanatieke aanhang. Oranje speelt in het nieuwe Arena Fonte Nova, maar haar voorganger was een zeer illuster stadion. Ooit was het oude Fonte Nova het grootste stadion in het noorden van Brazilië en speelde het Nederlands Elftal in 1999 er een wedstrijd tegen Brazilië. Maar er vonden ook twee stadionrampen plaats, die haar sporen in Brazilië hebben nagelaten. In deze Vergane Glorie gaan we naar Salvador en duiken we in de geschiedenis van Estádio Fonte Nova.

Het WK 1950 gaat aan Salvador voorbij

Net na de tweede wereldoorlog werd het WK van 1950 aan Brazilië toegewezen. Het was, net als het aankomende WK, een prestigeproject voor de Brazilianen. De stad Salvador besloot zich kandidaat te stellen als speelstad en in 1947 werd begonnen met de bouw van een nieuw multifunctioneel stadion. Er werd gekozen om een stadion aan het stadsmeer Dique do Tororó te bouwen. Een van de korte zijdes zou geen tribune bevatten, zodat toeschouwers en spelers een ‘adembenemend’ uitzicht zouden hebben op het stadsmeer.

Het lijkt wel of de geschiedenis met de bouw van stadions zich herhaalt, want in 1950 werd Brazilië ook al geteisterd door vertragingen in de bouw van WK stadions. In Salvador maakte men het wel heel erg bont en men moest zich als speelstad terugtrekken. Het stadion werd uiteindelijk in 1951 opgeleverd en in de jaren daarna werden de gymzalen en sportdorpen rondom het stadion afgebouwd.

Voetbal in Salvador wordt populair

Tot de jaren ’60 werden er sporadisch wedstrijden in het stadion gespeeld, maar dat veranderde toen de club Bahia in 1959 de eerste landstitel van Brazilië won. In diezelfde periode groeide de bevolking in Salvador explosief en Bahia werd mateloos populair. De andere club uit Salvador, Vitória, pakte ook een graantje mee in de populariteit en al snel speelden de clubs in Fonte Nova. Het stadion was vaak steevast uitverkocht en beide voetbalclubs en de stad Salvador besloten om het stadion flink uit te breiden. In twee jaar tijd werd er een tweede ring op het stadion gezet en werd de capaciteit naar 110.000 toeschouwers opgekrikt. Salvador had het grootste stadion van Brazilië, op het imposante Maracanã na.

De eerste stadionramp

Op 4 maart 1971 werd het gerenoveerde en uitgebreide Fonte Nova ingewijd. Men besloot een dubbele wedstrijd te houden. Bahia speelde als eerste een thuiswedstrijd tegen Flamengo, een uur na afloop van deze wedstrijd zou rivaal Vitória tegen Gremio spelen. Die dag waren er 105.000 kaarten verkocht, maar schattingen gaven aan dat 130.000 tot 140.000 mensen het stadion betreden moeten hebben. De toegangswegen in en naar het stadion was niet berekend op deze grote toestroom van mensen en de nauwe en krioelerige straatjes rondom het stadion konden de toeloop van mensen ook niet aan. In het tumult van de Bahia fans die naar huis wilde gaan en de Vitória fans die het stadion in wilden gaan, besloot een groep jonge fans om een bestorming op een van de tribunevakken uit te voeren om zo gratis binnen te kunnen komen. De actie leidde tot de nodige paniek en gedrang, en in het stadion en de nauwe straten rondom het stadion vielen enkele doden en een flink aantal gewonden. Doordat een dictatuur in Brazilië heerste, zijn de exacte sterftecijfers nooit bekend geworden. De ramp kreeg in de nationale media ook weinig tot geen aandacht.

De schrik van de rijke clubs uit het zuiden

De jaren na de ramp waren voor Bahia en Vitória weinig succesvol. Door de grootschalige armoede in het noordoosten van Brazilië, was er geen geld voor de clubs om in voetbal te investeren. Het voetbal werd decennia lang door de rijke clubs uit het zuiden gedomineerd en Bahia en Vitória speelden een marginale rol in voetballend Brazilië. Desondanks trokken beide clubs gemiddeld toch 45.000 toeschouwers. De toeschouwers konden even het bestaan in de favela (waar 80% van de mensen uit Salvador in wonen) even achter zich laten en vonden in de wedstrijden van hun clubs een uitlaatklep. Al snel werden de thuiswedstrijden van Bahia en Vitória een ware hel voor de tegenstander.

Bahia zorgde in de jaren ’80 voor een aardbeving in voetballend Brazilië en maakte, tot grote schrik van de clubs uit het rijke zuiden, een opmars in de hoogste divisie. In 1988 bond Bahia bijna alle grote clubs uit het zuiden aan haar zegekar. In dat seizoen bevolkten meer dan 100.000 mensen de tribunes en bliezen met hun fanatisme de tegenstanders omver. Het had een opzwepend effect op de spelers van Bahia, die later dat jaar kampioen van Brazilië werden. Een club uit een van de armste regio’s van Brazilië versloeg de grootmachten uit het rijke zuiden en werd voor de tweede keer in haar bestaan landskampioen. Het seizoen erop haalde het stadion Fonte Nova het hoogste officiële bezoekersaantal. 110,438 betalende fans bekeken de topper tussen Bahia en Fluminense (2-1 winst voor Bahia). De opleving was voor Bahia echter van korte duur en de club zakte in de jaren nadien af. Ook werd er weinig tot geen onderhoud aan Fonte Nova gepleegd en uit veiligheidsoverwegingen werd de maximale capaciteit 66.000 plaatsen. In 2006 degradeerde Bahia zelfs naar de derde divisie.

2007: Het Hillsborough van Brazilië

Die degradatie kwam hard aan, maar de fans van Bahia besloten achter hun club te blijven staan. Dat seizoen verliep eigenlijk heel goed en in de thuiswedstrijd tegen Vila Nova FC kan Bahia promotie afdwingen. De wedstrijd eindigt in 0-0, Bahia promoveert naar de Tweede Divisie en het feestgedruis barst los op het veld en op de tribunes. Fans springen, zingen en dansen op de samba. Op een van de tribunevakken van het verouderde stadion, dat al vanaf de jaren ’80 niet meer onderhouden is, begeeft een betonnen plaat het. De fans die op deze plaat staan, storten vanaf de tweede ring naar beneden. 15 meter beneden is het een waar bloedbad. Zeven mensen vinden de dood en tientallen mensen raken zwaar gewond. Het is de grootste stadionramp in Brazilië van de afgelopen jaren en er komt in Brazilië een pittige discussie op gang over de veiligheid rondom voetbalwedstrijden.

En hoe nu verder? …

De clubs Bahia en Vitória laten de dag na de ramp weten dat zij niet meer in het stadion willen spelen. De stad Salvador zit met de ramp in haar maag. Een maand eerder heeft Brazilië het WK toegewezen gekregen en Salvador heeft zich als speelstad kandidaat gesteld. Dat het WK voor de tweede keer aan de neus van Salvador voorbij gaat, zou een enorm gezichtsverlies betekenen. De dag na de ramp besluit de regering van de staat Bahia (waar Salvador in ligt) om het stadion te sluiten en een grondig onderzoek uit te voeren. Dat onderzoek trekt een ware beerput open. Zo blijkt het stadion drie weken voor de ramp al grondig geïnspecteerd te zijn en de resultaten van het onderzoek waren vernietigend. “Een grote ruïne, rijp voor de sloop en geen veiligheid en comfort”. Ook gaan er stemmen op dat het geld, bestemd voor de renovatie, is weggesluisd naar privé rekeningen. Uiteindelijk besluiten het stadsbestuur en het staatsbestuur om het oude stadion te slopen en op dezelfde plaats een nieuw stadion te bouwen.

De ramp zorgde ook voor een discussie in Brazilië over de veiligheid in en rondom voetbalstadions. De Braziliaanse overheid voerde strikte veiligheidsregels door en de regering maakte geld vrij om de veiligheid in niet-WK-stadions flink te verbeteren. Hoe cru het voor de slachtoffers klinkt, maar het aankomende WK en de stadionramp in Fonte Nova heeft ervoor gezorgd dat de veiligheid rondom Braziliaanse voetbalstadions drastisch is verbeterd. Het Nederlands elftal keert op 13 juni terug naar Fonte Nova, om haar tweede duel ooit op de grond van het stadion af te werken. Dat er sinds 1999 echter een hoop is gebeurd en veranderd in dat stadion en Brazilië, dat kun je jezelf wel indenken.

Weblinks

Een uitgebreider tekstverslag en ooggetuigenverslagen van de stadionramp tref je aan op de website van Martijn
Een uitgebreide foto impressie van het oude Fonte Nova tref je ook aan op de site van Martijn

Foto’s

Estádio Nova Forte, Salvador
Estádio Fonte Nova, net na de opening

Estádio Nova Forte, Salvador
Het stadion, gezien vanaf het stadsmeer

Estádio Nova Forte, Salvador
Imposante view!

Estádio Nova Forte, Salvador
De laatste uren van het stadion, vlak voor de afbraak

Estádio Nova Forte, Salvador
Het stadion gaat definitief tegen de vlakte

Martijn
Martijn was sinds de oprichting van In De Hekken, tot 2019, redacteur en vaste schrijver. Daarnaast beheerde hij de In De Hekken Instagram pagina en de Twitter pagina. In enkele woorden: Globetrotter, interesse in andere culturen en geschiedenis, fotografie en groundhoppen en een flink gevoel voor rechtvaardigheid. Geen wonder dat hij vaste schrijver was voor de rubriek "Vergane Glorie" en dat hij zijn licht liet schijnen op voetbalwetgeving en voetbal-randzaken in het zuiden van Nederland en België. Check ook zijn zeer interessante website.

    Reageren is niet mogelijk.

    0 %